Η μεγάλη βιοποικιλότητα του Αμβρακικού Κόλπου και η σπουδαία οικολογική του αξία δεν μπορούσε να μην περιλαμβάνει και ένα άλλο «εμβληματικό» είδος της ελληνικής πανίδας, τη θαλάσσια χελώνα Καρέττα (Caretta caretta).
Πράγματι από πληροφορίες ψαράδων του Κόλπου ακούσαμε από τη δεκαετία του 1980 για τη μεγάλη συχνότητα θαλάσσιων χελωνών που απαντούν στον Κόλπο και τις ζημιές που αυτές προκαλούν στα δίχτυα.
Οι χελώνες στον Κόλπο
Με πρόσκληση της ΕΤΑΝΑΜ (Εταιρία Ανάπτυξης Αμβρακικού), ο ΑΡΧΕΛΩΝ συμμετείχε σε ένα κοινοτικό πρόγραμμα LIFE που μεταξύ άλλων διερευνούσε και την παρουσία των χελωνών στον Κόλπο. Πράγματι στην περίοδο 1999-2003 ο ΑΡΧΕΛΩΝ εργάστηκε στον Κόλπο και μάλιστα χρησιμοποιώντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Με τη βοήθεια ψαράδων πιάνονταν με δίχτυα χελώνες – οι περισσότερες ανήλικες - στις οποίες προσαρμόζονταν ραδιοπομποί καθώς και ακουστικοί πομποί (που μεταδίδουν υποβρυχίως) για να παρακολουθούνται οι κινήσεις τους μέσα στον Κόλπο. Επίσης τοποθετήθηκαν δορυφορικοί πομποί που έχουν μεγάλη ακτίνα δράσης, για να διαπιστωθεί πού πηγαίνουν οι χελώνες όταν βγαίνουν από τον Κόλπο. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι περισσότερες χελώνες παραμένουν στον Κόλπο και μάλιστα καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα, όπου τρέφονται με τα άφθονα καβούρια, κοχύλια και άλλα ασπόνδυλα που υπάρχουν στον Κόλπο. Επίσης είναι γνωστό ότι μέσα στον Κόλπο δεν υπάρχουν περιοχές ωοτοκίας.
Έτσι ο Αμβρακικός Κόλπος αποτελεί ένα σημαντικό τροφικό πεδίο για τις χελώνες της Μεσογείου, κυρίως τις ανήλικες. Εκεί μεγαλώνουν και όταν φτάσουν σε σεξουαλική ωρίμανση φεύγουν από τον Κόλπο για να μεταναστεύσουν προς τις περιοχές αναπαραγωγής τους. Αυτό διαπιστώθηκε με τη χρήση των δορυφορικών πομπών. Μάλιστα μια χελώνα έκανε μια εντυπωσιακή μετανάστευση προς τις ακτές της ανατολικής Μεσογείου προσεγγίζοντας τη Συρία και στη συνέχεια την Τουρκία. Είναι πιθανόν η χελώνα αυτή να έκανε την πρώτη της ωοτοκία σε μια από αυτές τις δύο χώρες που διαθέτουν παραλίες αναπαραγωγής. Είναι γνωστό ότι μέσα στον Κόλπο δεν υπάρχουν περιοχές ωοτοκίας
Αφού όμως ο Κόλπος δεν διαθέτει παραλίες ωοτοκίας από πού έρχονται οι Καρέττα στον Κόλπο?
Προς τη λύση του μυστηρίου
Για να δοθεί απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, ο ΑΡΧΕΛΩΝ ξεκίνησε το 2003, μετά τη λήξη του LIFE, ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα ταυτοποίησης των χελωνών στον Κόλπο. Οι χελώνες προσεγγίζονται με βάρκα και συλλαμβάνονται με τα χέρια. Στη συνέχεια μετριέται το μέγεθός τους, μαρκάρονται με ειδικά σήματα, και λαμβάνεται δείγμα για γενετική ανάλυση. Όταν συγκεντρωθούν αρκετά δείγματα θα είμαστε σε θέση να καθορίσουμε από ποιες παραλίες ωοτοκίας της Μεσογείου προέρχονται οι Καρέττα του Αμβρακικού. Επίσης από τις συλλήψεις μαρκαρισμένων ατόμων μπορεί να υπολογιστεί και ο αριθμός των χελωνών που υπάρχουν στον Κόλπο, η ηλικιακή στρωμάτωση και ο ρυθμός ανάπτυξής τους.
Προβλήματα με ψαράδες και οστρακοκαλλιεργητές
Τα ψάρια δεν αποτελούν κύρια τροφή της Καρέττα. Εξάλλου είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να τα πιάσει. Βέβαια, όταν τα βρει πιασμένα σε κάποιο δίχτυ, προσπαθεί να τα φάει και εκεί είναι που έρχεται σε σύγκρουση με τον ψαρά. Που δεν είναι μόνο ότι του τρώει τα πιασμένα ψάρια αλλά – το χειρότερο - μπορεί να του καταστρέψει τα δίχτυα. Αυτό γίνεται γιατί η χελώνα μπλέκεται με το δίχτυ και στην προσπάθειά της να ανεβεί στην επιφάνεια για να αναπνεύσει σκίζει το δίχτυ ή το μπλέκει χειρότερα. Δυστυχώς δεν υπάρχει λύση στο πρόβλημα αυτό εκτός από την αποζημίωση των ψαράδων. Κάτι που πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της η πολιτεία και να πάρει τις αποφάσεις της.
Επίσης οι χελώνες επισκέπτονται τις οστρακοκαλλιέργειες στον Κόλπο προκειμένου να τραφούν με τα εκτρεφόμενα μύδια. Εδώ η κατάσταση είναι πιο απλή, όσον αφορά τις αποζημιώσεις. Υπάρχει νομικό πλαίσιο που προβλέπει αποζημίωση αν η καλλιέργεια υποστεί ζημιές από προστατευόμενα θαλάσσια είδη, όπως είναι η Καρέττα. Άλλος τρόπος προφύλαξης είναι η περίφραξη των καλλιεργειών με συρμάτινο πλέγμα.
Επειδή το μπλέξιμο των χελωνών με τα δίχτυα, έχει και αρκετές απώλειες από την πλευρά των χελωνών, ο ΑΡΧΕΛΩΝ δημιούργησε, σε συνεργασία με τον τοπικό δήμο και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης έναν στοιχειώδη Σταθμό Πρώτων Βοηθειών στην Κόπραινα του Νομού Άρτας. Εκεί μπορεί να τοποθετούνται προσωρινά τραυματισμένες χελώνες, πριν μεταφερθούν στη Γλυφάδα Αττικής όπου βρίσκεται το Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών του ΑΡΧΕΛΩΝ.
Ο οικολογικός ρόλος της Καρέττα
Είναι κοινά παραδεκτό σήμερα ότι όλα τα είδη παίζουν κάποιο ρόλο στο οικοσύστημα στο οποίο ανήκουν. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι και οι χελώνες παίζουν κάποιο ρόλο στο οικοσύστημα του Αμβρακικού Κόλπου. Απαιτείται μακροχρόνια και δύσκολη μελέτη για να τεκμηριωθεί αυτός ο ρόλος. Ίσως έχει να κάνει με τη διατροφή της χελώνας, που μπορεί να ρυθμίζει τον πληθυσμό ενός άλλου είδους στον Κόλπο. Κάποιοι ψαράδες μας μίλησαν για προβλήματα που προκαλούν οι μεγάλες ποσότητες καβουριών, άλλοι για τεράστιες μάζες από «γυαλί» που είχε αποτέλεσμα να μην μπορούν να μαζέψουν τα δίχτυα τους. Μήπως λοιπόν η Καρέττα στον Κόλπο ρυθμίζει τους πληθυσμούς άλλων ειδών περισσότερο «επιζήμιων» στην αλιεία από τις ζημιές που κάνει η ίδια στα δίχτυα? Ο καιρός θα δείξει. Μέχρι τότε η ευρωπαϊκή Αρχή της Πρόληψης (precautionary principle) συνιστά την προστασία της Καρέττα, που είναι είδος που κινδυνεύει με εξαφάνιση παγκοσμίως.
Δημήτρης Μαργαριτούλης
ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟ
No 1: Οι χελώνες συλλαμβάνονται με τα χέρια στον Αμβρακικό για να μετρηθούν και να μαρκαριστούν από τους ερευνητές του ΑΡΧΕΛΩΝ.
No 2: Αμέσως μετά το μαρκάρισμα και τις μετρήσεις οι χελώνες απελευθερώνονται. Τα στοιχεία που συλλέγονται θα βγάλουν συμπεράσματα για το πλήθος των χελωνών στον Κόλπο και το ρυθμό ανάπτυξής τους.
No 3: Απελευθέρωση χελώνας στον Αμβρακικό Κόλπο μετά την τοποθέτηση δορυφορικού πομπού, προκειμένου να μελετηθούν οι μεταναστεύσεις της.
Νο 4: Η διαδρομή μιας χελώνας από τον Αμβρακικό Κόλπο προς τις ανατολικές ακτές της Μεσογείου όπως καταγράφηκε από τον δορυφορικό πομπό της. Το πιθανότερο είναι ότι η χελώνα αυτή προέρχονταν από την ανατολική Μεσόγειο, όπου επέστρεψε για να ωοτοκήσει, μετά την ενηλικίωσή της στο πλούσιο τροφικό πεδίο του Αμβρακικού Κόλπου.
No 5: Εθελοντές του ΑΡΧΕΛΩΝ εγκαθιστούν το Σταθμό Πρώτων Βοηθειών για θαλάσσιες χελώνες στην Κόπραινα του Αμβρακικού Κόλπου.
archelon.gr
