Ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία) ειδικά αν διαρκεί πάνω από τρεις μήνες δεν αποτελεί πάντοτε επακόλουθο της μηχανικής καταπόνησης της σπονδυλικής στήλης (λ.χ. μιας κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου ή μιας κάκωσης σε μυς και συνδέσμους της περιοχής) ή εκφυλιστικών προβλημάτων (οστεοαρθρίτιδας).
Μία άλλη πιθανή αιτία είναι η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, γι’ αυτό απαραίτητη είναι η συμβουλή ενός ρευματολόγου. Υπολογίζεται πως περίπου το 5-10% των ασθενών με χρόνια οσφυαλγία έχουν αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει κατ’ εξοχήν τη σπονδυλική στήλη και τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις (βρίσκονται πίσω, χαμηλά στη ράχη, ανάμεσα στο ιερό οστούν και τα οστά της λεκάνης). Αν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως, προκαλεί με το πέρασμα του χρόνου αγκύλωση της σπονδυλικής στήλης.
Λιγότερο συχνά η νόσος προσβάλλει και περιφερειακές αρθρώσεις, κυρίως αρθρώσεις των κάτω άκρων (τα ισχία και τα γόνατα), ενώ μπορεί να προσβάλει και τον αυχένα. Σε μερικές περιπτώσεις, τα συμπτώματα αρχίζουν από τις περιφερειακές αρθρώσεις και αργότερα εκδηλώνονται στη μέση.
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα ανήκει σε μια οικογένεια νόσων που μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά και αναφέρονται ως οροαρνητικές σπονδυλοαρθροπάθειες. Εκτός από την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, η ομάδα αυτή συμπεριλαμβάνει τις αντιδραστικές αρθρίτιδες, το σύνδρομο Reiter, την ψωριασική αρθρίτιδα, καθώς και τις εντεροπαθητικές σπονδυλαρθρίτιδες (νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα).
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα είναι διαφορετικό νόσημα από την εκφυλιστική σπονδυλαρθρίτιδα, η οποία είναι η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης και αποτελεί συχνή πάθηση στους ηλικιωμένους.
Ο αγγλικός όρος «Ankylosing spondylitis» προέρχεται από την ελληνική λέξη αγκύλωση και σπόνδυλο και εξηγεί τη φυσική πορεία της νόσου, που είναι η αγκύλωση των σπονδύλων λόγω της φλεγμονής στις αρθρώσεις τους (σπονδυλαρθρίτιδα).
Αιτίες
Η αιτία που προκαλεί την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα δεν είναι γνωστή. Οι οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες χαρακτηρίζονται από έναν κοινό γενετικό δείκτη, το επονομαζόμενο αντιγόνο ιστοσυμβατότητας HLA- B27 που ανευρίσκεται στο περίπου 90% των ασθενών με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.
Αν και το HLA- B27 ανευρίσκεται και στο περίπου 8% του γενικού πληθυσμού, η συχνότητα της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας ούτε κατά διάνοια δεν φτάνει σε αυτό το ποσοστό. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως η παρουσία του συγκεκριμένου αντιγόνου στα λευκά αιμοσφαίρια ενός ατόμου υποδηλώνει ότι το άτομο έχει μεγαλύτερη προδιάθεση να εμφανίσει αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Αν ένας γονιός φέρει το αντιγόνο HLA-B27, η πιθανότητα να το κληρονομήσει στα παιδιά του είναι 50%. Ωστόσο, μόνο περίπου το 5% των ατόμων με θετικό HLA-B27 θα αναπτύξουν τελικά αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα και κανένας γιατρός δεν θα αποτρέψει έναν ασθενή με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα να αποκτήσει οικογένεια.
Γιατί θα συμβεί αυτό; Σύμφωνα με μία θεωρία, κάποιος μικροοργανισμός (μικρόβιο) έρχεται σε επαφή με το συγκεκριμένο αντιγόνο, πυροδοτώντας μία αλληλουχία χημικών διεργασιών οι οποίες ενεργοποιούν τη φλεγμονή που οδηγεί στην εκδήλωση της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας.
Συμπτώματα
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα εκδηλώνεται με επεισόδια πόνου, που είναι εντονότερα τις πρώτες πρωινές ώρες. Η πρωινή δυσκαμψία-πιάσιμο υποχωρεί με την κίνηση ή με ζεστό μπάνιο. Άλλο συχνό σύμπτωμα στους πάσχοντες από σπονδυλαρθρίτιδα στη μέση είναι ο πόνος στους γλουτούς.
Αξίζει να σημειωθεί πως μερικές φορές ο πόνος που νιώθουν οι ασθενείς και ο οποίος τους οδηγεί στον γιατρό αρχίζει από τα ισχία ή τα γόνατα, δίχως να εντοπίζεται στη μέση.
Σε τέτοιες περιπτώσεις και επειδή, όπως προαναφέρθηκε, πρόκειται για νεαρά άτομα, οι υπόνοιες του γιατρού δεν στρέφονται στην αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, αλλά σε κάποια μηχανική κάκωση της σπονδυλικής στήλης, με συνέπεια να δυσχεραίνεται και να καθυστερεί σημαντικά η σωστή διάγνωση.
Γι’ αυτό και συνιστάται σε όλους τους νέους με επίμονους (πάνω από 3 μήνες) πόνους οπουδήποτε στη σπονδυλική στήλη ή/και στα ισχία ή στα γόνατα, να απευθύνονται και σε έναν ρευματολόγο γιατρό.
Ένα άλλο συχνό σύμπτωμα της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας είναι ο πόνος στην πτέρνα και ειδικότερα στο σημείο που προσφύεται ο αχίλλειος τένοντας. Ο πόνος αυτός οφείλεται σε φλεγμονή στη θέση που οι σύνδεσμοι ή οι τένοντες προσφύονται στο οστό και ονομάζεται ενθεσοπάθεια. Η ενθεσοπάθεια αποτελεί ένα από τα κύρια κλινικά χαρακτηριστικά της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας.
Αν δεν διαγνωσθεί εγκαίρως η φλεγμονή της νόσου, προκαλεί μόνιμες βλάβες στη σπονδυλική στήλη, οδηγώντας σε χαρακτηριστική στάση του σώματος των ασθενών _ όπως ο ευθειασμός της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (στη μέση, δηλαδή), κύφωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και τελικά αγκύλωση όλης της σπονδυλικής στήλης.
Εκτός της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων (ισχία, γόνατα) η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα μπορεί να προσβάλει τα μάτια, την καρδιά και τους πνεύμονες. Η προσβολή του οφθαλμού οφείλεται σε φλεγμονή της ίριδας (λέγεται ιρίτιδα) καθώς και του χιτώνα που τη συνδέει με το εξωτερικό τοίχωμα του ματιού (λέγεται ραγοειδής χιτώνας και η φλεγμονή του ραγοειδίτιδα).
Η προσβολή των ματιών εκδηλώνεται με αιφνίδιο πόνο και θόλωση της όρασης, και απαιτεί την άμεση έναρξη θεραπείας από τον οφθαλμίατρο.
Η προσβολή της καρδιάς στην αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα είναι ήπια, συνήθως ασυμπτωματική και παρουσιάζεται είτε ως διαταραχή της αγωγιμότητας του ηλεκτρικού ρεύματος στην καρδιά είτε ως ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας.
Διάγνωση
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα διαγιγνώσκεται από τον ρευματολόγο μετά τη λήψη του ιστορικού, την κλινική εξέταση και τις εργαστηριακές εξετάσεις (αιματολογικές και ακτινογραφίες της λεκάνης και των ιερολαγονίων αρθρώσεων). Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως στο πρώιμο στάδιο της νόσου οι εξετάσεις μπορεί να είναι φυσιολογικές.
Ο ρευματολόγος γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει να γίνει σπινθηρογράφημα οστών και μαγνητική τομογραφία ιερολαγονίων.
Η έγκαιρη διάγνωση έχει καθοριστική σημασία, διότι βοηθά σημαντικά στη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής και μη αγωγής.
Φάρμακα και γυμναστική
Η θεραπεία στοχεύει στην ανακούφιση ή/και απαλλαγή των ασθενών από τα συμπτώματα, στη διατήρηση της καλής κινητικότητας - λειτουργικότητας της σπονδυλικής στήλης και στη διατήρηση της ποιότητας της ζωής.
Η δουλειά του γιατρού είναι να ανακουφίζει τον ασθενή με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα από τον πόνο και η δουλειά του ασθενούς είναι να γυμνάζεται και να διατηρεί σωστή στάση σώματος. Ο ασθενής πρέπει ακόμα να τρέφεται υγιεινά και να προσέχει να μην αποκτήσει περιττά κιλά, που θα επιδεινώσουν την κατάστασή του.
Η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται στους ασθενείς διακρίνεται στα απλά αναλγητικά (λ.χ. παρακεταμόλη), στα αντιφλεγμονώδη (δικλοφαινάκη, ναπροξένη, ρεφαικοξίμπη, λορνοξικάμη, νιμεζουλίδη) που ανακουφίζουν τον πόνο και τη δυσκαμψία, και στα ανοσοτροποποιητικά φάρμακα (όπως η σουλφασαλαζίνη και η μεθοτρεξάτη). Η σουλφασαλαζίνη φαίνεται να είναι αποτελεσματική στις περιπτώσεις αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας με περιφερική αρθρίτιδα.
Υπάρχουν επίσης τα προϊόντα βιοτεχνολογίας (βιολογικοί παράγοντες). Χορηγούνται ύστερα από αξιολόγηση του ασθενούς από τον ρευματολόγο. Η πρώτη ομάδα είναι οι παράγοντες που αδρανοποιούν τον επονομαζόμενο παράγοντα νέκρωσης των όγκων TNF-a. Η ουσία αυτή ευθύνεται για τη φλεγμονή στις αρθρώσεις και η αδρανοποίησή της έχει ως αποτέλεσμα την καταστολή της φλεγμονής.
Στους βιολογικούς παράγοντες που χορηγούνται για την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα ανήκουν η ινφλιξιμάμπη, η ετανερσέπτη και η αμπαδασέπτη, ενώ σε στάδιο κλινικών μελετών βρίσκονται και άλλα φάρμακα (ριτουξιμάμπη) που σύντομα πιστεύεται θα προστεθούν στη θεραπευτική φαρέτρα του ρευματολόγου για την αντιμετώπιση της νόσου.
Άλλα απαραίτητα μέτρα για την επιτυχία της αντιμετώπισης της αγκυλοποιητικής σπονδυλαρθρίτιδας είναι η φυσικοθεραπεία, η σωματική άσκηση, το Pilates, το Tai Chi και η κολύμβηση.
Τo κολύμπι είναι η μόνη μορφή γυμναστικής που γυμνάζει όλους τους μυς και τις αρθρώσεις χωρίς να τους καταπονεί. Δεν υπάρχει, όμως, ειδικό όφελος από το θαλασσινό νερό ή τα ιαματικά λουτρά.
Πριν εξάλλου αρχίσει ένας ασθενής να γυμνάζεται, πρέπει να συμβουλευθεί τον ρευματολόγο και τον φυσικοθεραπευτή του.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Σε μικρό αριθμό ασθενών με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα ενδείκνυται χειρουργική θεραπεία.
Αυτή χρησιμοποιείται για να βοηθήσει στην επαναφορά της κίνησης των ισχίων που έχουν υποστεί βλάβη (αρθροπλαστική) και σπανιότερα για να ισιώσει η σπονδυλική στήλη ή ο αυχένας ενός ασθενούς που έχει γείρει τόσο που δεν μπορεί να δει μπροστά του (και βρίσκει επικίνδυνο ακόμα και το να διασχίσει τον δρόμο). Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί πως τέτοιου είδους αγκύλωση εξαιρετικά σπάνια συμβαίνει όταν η νόσος διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Η γνώση είναι δύναμη
Το να μαθαίνει ένας ασθενής όσο το δυνατόν περισσότερα για την πάθησή του είναι ένας άλλος τρόπος για να αντιμετωπίσει ενεργητικά τη ζωή του με την αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.
Η γνώση του παρέχει, μεταξύ άλλων, αυτοπεποίθηση ώστε να μιλήσει στους ανθρώπους που τον φροντίζουν για τις ανάγκες και τις ανησυχίες του.
Η Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα προσφέρει στους ασθενείς με αρθρίτιδα ψυχολογική υποστήριξη μέσω της Ψυχολογικής Γραμμής 210-8237302
Συχνότερη εκδήλωση στους άντρες
Η αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας 20-30 ετών, αλλά η διάγνωση μπορεί να καθυστερήσει να γίνει έως περίπου πέντε έτη.
Η νόσος είναι σχεδόν τρεις φορές συχνότερη στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, σε αντίθεση με άλλες φλεγμονώδεις αρθροπάθειες οι οποίες είναι συχνότερες στις γυναίκες.
Υπολογίζεται πως προσβάλλει περίπου 1 στους 200 άνδρες και 1 στις 500 γυναίκες _ δηλαδή περίπου 25.000 άνδρες και γυναίκες στη χώρα μας. Η έναρξη της νόσου μετά την ηλικία των 40 ετών δεν είναι συνήθης.
Τι πρέπει να κάνουν οι ασθενείς
* Να ξαπλώνετε σε σκληρή επιφάνεια για περίπου 20 λεπτά κάθε πρωί και βράδυ
* Να επαναλαμβάνετε τις ασκήσεις βαθιάς εισπνοής/εκπνοής σε τακτά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας
* Να προσέχετε τη στάση του σώματος και μην παραμένετε καθιστοί για μεγάλα χρονικά διαστήματα
* Να διαλέγετε καρέκλες με σκληρό κάθισμα και με ράχη που να στηρίζει τη σπονδυλική σας στήλη.
* Να σταματήσετε το κάπνισμα
* Να διατηρήσετε θετική στάση απέναντι στη νόσο
* Να κολυμπάτε καθημερινά
Τεστ: Μήπως έχετε αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα;
Συμπληρώστε το παρακάτω ερωτηματολόγιο:
1. Έχετε πόνο στη μέση που κρατά πάνω από τρεις μήνες;
2. Έχετε πόνο στη μέση που βελτιώνεται με την κίνηση και την άσκηση;
3. Έχετε πόνο που βελτιώνεται με τα αντιφλεγμονώδη;
4. Νιώθετε το πρωί «πιάσιμο» που κρατάει πάνω από 30 λεπτά;
5. Έχετε κάποιο συγγενή πρώτου βαθμού με χρόνιο πόνο στη μέση;
Αν απαντήσετε «ΝΑΙ» σε 3 από τις 5 ερωτήσεις, πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν ρευματολόγο γιατρό. Είναι πιθανό να έχετε αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.
Χρήσιμες ηλεκτρονικές διευθύνσεις
www.arthritis.org.gr Ελληνική Εταιρεία Αντιρευματικού Αγώνα
www.ere.gr Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία
www.nassco.uk National Ankylosing Spondylitis Society
Ο Δημήτρης Κασίμος είναι ρευματολόγος, αρχίατρος του 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα
tanea.gr
