Πράσινο σπίτι δεν σημαίνει μόνο επιδοτούμενος ηλιακός θερμοσίφωνας, αντικατάσταση λέβητα, διπλά τζάμια και μόνωση. Είναι και τα μη επιδοτούμενα σκίαστρα για φυσικό δροσισμό, οι ανεμιστήρες, οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας, οι πράσινες ταράτσες, τα σωστά τοποθετημένα ανοίγματα για θέρμανση των χώρων από τον ήλιο. Οι ειδικοί προτείνουν σειρά μέτρων ώστε να μειωθούν οι σπατάλες ενέργειας στις κατοικίες που έχουν κατασκευαστεί και μετά το 1980 και οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στο προσφάτως ανακοινωθέν πρόγραμμα της κυβέρνησης.
Τα σκίαστρα
«ΕΝΑ ΑΠΟ τα σημαντικότερα μέτρα για να μειωθεί η ενεργειακή κατανάλωση για την ψύξη της κατοικίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι η τοποθέτηση σκιάστρων στους περιβάλλοντες χώρους», επισημαίνει ο δρ. Κώστας Μπαλαράς, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. «Με τη σωστή εγκατάστασή τους, οι ηλιακές ακτίνες δεν εισχωρούν στο εσωτερικό της κατοικίας και έτσι αποφεύγεται η θέρμανση των χώρων», συμπληρώνει. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ηλιοπροστασία που επιτυγχάνεται με σκίαστρα αλλά και ψηλά φυτά είναι βασικό στοιχείο βιοκλιματικής κατοικίας. Αν και για την αποτελεσματικότερη τοποθέτησή τους χρειάζεται μελέτη από αρχιτέκτονα, ο γενικός κανόνας είναι ο εξής: στη νότια όψη και στα νότια ανοίγματα του σπιτιού τα σκίαστρα (πέργκολες, εξώστες, στέγες)
εγκαθίστανται οριζόντια καθώς ο ήλιος κινείται ψηλά στο στερέωμα. Έτσι, προφυλάσσεται η νότια πλευρά που συγκεντρώνει περισσότερη ζέστη. Αντίθετα στην ανατολική και δυτική πλευρά του σπιτιού τα κατακόρυφα σκίαστρα (τέντες, στόρια, πλέγματα με αναρριχώμενα φυτά ή και εξωτερικές κουρτίνες) προστατεύουν τους εσωτερικούς χώρους του σπιτιού από τις ηλιακές ακτίνες τις ώρες μετά την ανατολή και πριν από τη δύση. Αν τα σκίαστρα βρίσκονται σε ικανοποιητική απόσταση από τα παράθυρα, τότε στον περιβάλλοντα χώρο δημιουργούνται δροσεροί αεριζόμενοι χώροι.
Η γεωθερμία
ΑΠΟ ΤΙΣ πλέον προχωρημένες παρεμβάσεις για τον κλιματισμό ενός σπιτιού θεωρείται η εγκατάσταση γεωθερμικού συστήματος, το οποίο εκμηδενίζει τις ανάγκες σε πετρέλαιο και κατά μεγάλο μέρος του ηλεκτρικού ρεύματος για ψύξη.
Το συγκεκριμένο σύστημα εκμεταλλεύεται τη θερμοκρασία των 17- 20 βαθμών Κελσίου που αποκτά το νερό σε συγκεκριμένο βάθος στο υπέδαφος για να θερμαίνει τους χώρους τον χειμώνα και να τους ψύχει το καλοκαίρι. Ακόμα πιο προχωρημένο είναι το σύστημα ηλιακού κλιματισμού, που αποτελείται από ειδικά πάνελ στα οποία θερμαίνεται το νερό που φιλοξενούν και μέσω ειδικής επεξεργασίας απελευθερώνει ενέργεια η οποία χρησιμοποιείται είτε για θέρμανση είτε για ψύξη.
Οι ανεμιστήρες
ΣΥΜΦΩΝΑ με την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς, μία από τις καλύτερες και πλέον φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις για δροσισμό κατοικίας είναι οι ανεμιστήρες: αποδεικνύονται σαφώς πιο οικονομικοί από τα κλιματιστικά σώματα, ενώ η χρήση τους ενδείκνυνται για θερμοκρασίες έως και 35 βαθμούς Κελσίου σε περίπτωση που δεν υπάρχουν στο σπίτι άνθρωποι με προβλήματα υγείας. Όπως επισημαίνει ο δρ. Κώστας Μπαλαράς από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών οι ανεμιστήρες δεν κλιματίζουν έναν χώρο αλλά μας κάνουν να αισθανόμαστε πιο άνετα σε υψηλές θερμοκρασίες. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι ανεμιστήρες οροφής είναι πιο αποτελεσματικοί από τους επιδαπέδιους καθώς η ροή του αέρα από τους πρώτους γίνεται κάθετα και έτσι ευνοείται η εξάτμιση- διαπνοή του σώματος, που αυξάνει την ανεκτικότητα σε υψηλές θερμοκρασίες. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν επικρατούν θερμοκρασίες 35 βαθμών με τη χρήση ανεμιστήρα οροφής το ανθρώπινο σώμα αισθάνεται περίπου 31-32 βαθμούς.
Το WWF Ελλάς σημειώνει μάλιστα ότι οι ανεμιστήρες σε συνδυασμό με την τοποθέτηση σκιάστρων στα παράθυρα μπορούν να καταργήσουν τον κλιματισμό.
Οι πράσινες συσκευές
ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ την αντικατάσταση των παλαιών ηλεκτρικών συσκευών με νέες ενεργειακής κλάσης Α, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κάνουν λόγο για έξυπνη χρήση τους ώστε να εξοικονομείται ενέργεια: για παράδειγμα, καλό θα είναι να αποφεύγεται η τοποθέτηση του ψυγείου δίπλα στο καλοριφέρ, στον φούρνο ή σε σημείο όπου το χτυπάει ο ήλιος καθώς επηρεάζεται η απόδοσή του και καταναλώνει περισσότερο ρεύμα- το ίδιο ισχύει και όταν πιάνει πάγο, γι΄ αυτό συνιστάται συχνή απόψυξη. Ακόμη, για να επιτευχθεί εξοικονόμηση στο μαγείρεμα συνιστάται χρήση καπακιού στην κατσαρόλα, λίγη ώρα πριν τελειώσει οι ειδικοί συμβουλεύουν να κλείνουμε τα μάτια ή τον φούρνο, ενώ για το ζέσταμα νερού οι βραστήρες και τα γκαζάκια θεωρούνται πιο αποδοτικά από τα μάτια κουζίνας. Όσο για το πλύσιμο ρούχων, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η κατανάλωση ενέργειας μπορεί να μειωθεί κατά 50-80% όταν δεν εφαρμόζεται πρόπλυση- καλό είναι επίσης η πλύση να γίνεται με τον κάδο γεμάτο σε όσο το δυνατόν χαμηλότερες θερμοκρασίες. Επιπλέον, η χρήση στεγνωτήρων σπαταλά μεγάλα ποσά ενέργειας, υποστηρίζουν περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι λαμπτήρες
ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ότι το 14% της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο σπίτι προορίζεται για φωτισμό, καθώς και ότι τα ελληνικά σπίτια καίνε ετησίως πάνω από 2.100 γιγαβατώρες, θα φαινόταν λογικό να παρθούν μέτρα και για την αντικατάσταση των ενεργοβόρων λαμπτήρων πυράκτωσης με λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας.
Παρά το γεγονός ότι είναι έως και 10 φορές ακριβότερες από τους λαμπτήρες πυράκτωσης, μακροχρόνια οι λαμπτήρες εξοικονόμησης αποδεικνύονται ιδιαίτερα οικονομικοί: καταναλώνουν έως και 80% λιγότερη ενέργεια σε σχέση με τους συμβατικούς που σπαταλούν το 90% του ηλεκτρικού ρεύματος σε θερμότητα, ενώ η διάρκεια ζωής τους είναι τουλάχιστον εξαπλάσια.
Από στοιχεία του WWF Ελλάς προκύπτει ότι ένα ελληνικό νοικοκυριό κατά μέσο όρο φωτίζεται κάθε μέρα επί τεσσερισήμισι ώρες από 4 λάμπες. Υποθέτοντας ότι χρησιμοποιούνται λαμπτήρες πυράκτωσης ισχύος 60 Watt, η ημερήσια κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος για φωτισμό ανέρχεται στις 0,24 κιλοβατώρες. Αν για το ίδιο χρονικό διάστημα γινόταν χρήση λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας, θα έφτανε τις 0,044 κιλοβατώρες. Που σημαίνει ότι 20 λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας (όσους περίπου χρειάζεται ένα σπίτι) στη διάρκεια της ζωής τους (πάνω από 6.000 ώρες λειτουργίας) καταναλώνουν κατά μέσο όρο 1.320 κιλοβατώρες, ενώ ισάριθμοι λαμπτήρες πυράκτωσης καίνε 7.200 κιλοβατώρες σε μόλις 1.000 ώρες. Με αυτά τα δεδομένα, το συνολικό όφελος για ένα νοικοκυριό ανέρχεται στα 588 ευρώ καθόλη τη διάρκεια ζωής των λαμπτήρων πυράκτωσης. Και το περιβάλλον γλιτώνει 5,88 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά νοικοκυριό.
Ο σχεδιασμός
ΟΠΩΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ η αρχιτέκτων κ. Έλλη Γεωργιάδου, που κατασκεύασε μία από τις πρώτες πράσινες κατοικίες στην Ελλάδα, ο σωστός σχεδιασμός των κτιρίων μπορεί να αποφέρει εξοικονόμηση της τάξεως έως και 70% στη θέρμανση και 100% στην ψύξη, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες επιτυγχάνονται θερμοκρασίες 23-27 βαθμών Κελσίου την ώρα που έξω έχει πάνω από 40 βαθμούς. Σύμφωνα με την κ. Γεωργιάδου, ο προσανατολισμός του κτιρίου και η σωστή τοποθέτηση των ανοιγμάτων είναι οι σημαντικότερες παράμετροι για να θερμαίνεται το σπίτι τους χειμερινούς μήνες από τον ήλιο και το καλοκαίρι να αερίζεται σωστά για να δροσίζεται. Όσον αφορά τον δροσισμό, απαραίτητος είναι ο νυχτερινός αερισμός κατά τον οποίο ο θερμός αέρας βγαίνει από τους χώρους και αντικαθίσταται από ψυχρότερο. Φυσικά, για να διατηρείται η θερμοκρασία θα πρέπει οι εσωτερικοί τοίχοι του σπιτιού να έχουν δομηθεί από πυκνά, βαριά υλικά ώστε να έχουν αρκετή θερμοχωρητικότητα. «Για να έχουμε θέρμανση του σπιτιού από τον ήλιο τους χειμερινούς μήνες θα πρέπει να υπάρχουν μεγάλα παράθυρα στον Νότο. Έτσι είναι δυνατή στους εσωτερικούς χώρους η διείσδυση του ήλιου που κινείται χαμηλά τον χειμώνα», σημειώνει η κ. Γεωργιάδου. Το σπίτι που κατασκεύασε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης κυριαρχούν οι πράσινες στέγες, οι οποίες, όπως προκύπτει από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε πολυκατοικίες μειώνουν κατά 30% την κατανάλωση ενέργειας για κλιματισμό στον όροφο κάτω από τη στέγη ή την ταράτσα και κατά 10% στους υπόλοιπους ορόφους.
