Οι κοντινότεροι συγγενείς μας στο ζωικό βασίλειο χαλαρώνουν ακούγοντας μεταλλικό ροκ
Το ότι η μουσική ασκεί έντονη επιρροή στον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων είναι σε όλους γνωστό.
Οι επιστήμονες, ωστόσο, είχαν επανειλημμένως προσπαθήσει να ανατρέξουν στις εξελικτικές ρίζες αυτού του φαινομένου, χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα: όλες οι μέχρι σήμερα έρευνες έδειχναν ότι οι πίθηκοι, οι πιο στενοί εξελικτικοί μας συγγενείς στο ζωικό βασίλειο, παραμένουν ασυγκίνητοι ακόμη και απέναντι στην πλέον αιθέρια μουσική.
Σύμφωνα όμως με την πιο πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν στο Μάντισον και δημοσιεύτηκε πριν από μία εβδομάδα στο περιοδικό «Biology Letters» της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας, αυτή η αποτυχία οφείλεται στο γεγονός ότι τα μουσικά γούστα των πιθήκων μάλλον διαφέρουν από αυτά των περισσότερων ανθρώπων.
Πράγματι, οι υπεύθυνοι της έρευνας, Charles Snowdon, καθηγητής ψυχολογίας, και David Teie, μουσικός, διαπίστωσαν ότι ο πίθηκος Saguinus oedipus (ή βαμβακοσκεπής πίθηκος, ένα μικροσκοπικό είδος πλατύρρινου πιθήκου με χαρακτηριστική λευκή χαίτη, που ζει στα τροπικά δάση της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής), ενώ μένει απαθής και αδιάφορος όταν ακούει «ανθρώπινη» μουσική, εντούτοις αποκρίνεται στο άκουσμα μιας μουσικής εμπνευσμένης αποκλειστικά από ήχους που εκπέμπει ο ίδιος και οι όμοιοί του.
Τη μουσική συνέθεσε για τον σκοπό της έρευνας ο David Teie, διακεκριμένος τσελίστας και μέλος της National Symphony Orchestra.
Ο Teie βασίστηκε στις διαφορές στον επιτονισμό (αύξηση- μείωση της έντασης) και στη διάρκεια των ήχων που παράγουν οι πίθηκοι για να εκφράσουν αντιθετικά συναισθήματα: φόβο/πρόκληση, ευχαρίστηση/ηρεμία. Διαπίστωσε λοιπόν ότι όταν άκουγαν τη μουσική που είχε βασιστεί στους χαρακτηριστικούς ήχους φόβου, μετά από πέντε λεπτά έδειχναν ανήσυχοι και υπερκινητικοί. Οταν αντίθετα άκουγαν την «ήρεμη» μουσική, κινούνταν λογότερο, έτρωγαν και έπιναν περισσότερο και γενικά ήταν πιο ήρεμοι.
Το πρώτο ενδιαφέρον συμπέρασμα ήταν ότι οι πίθηκοι χρησιμοποιούν μουσικά στοιχεία για να προσδώσουν διαφορετικό συναισθηματικό τόνο στον «λόγο» τους. Ερευνες εξάλλου έχουν δείξει ότι και τα νεογέννητα των ανθρώπων, που δεν έχουν αναπτύξει ακόμη την ικανότητα να κατανοούν λέξεις, είναι εντούτοις σε θέση να διακρίνουν σαφώς τις λεπτές διαφορές στον τόνο της φωνής.
Ενα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι πρόκειται για έναν τρόπο επικοινωνίας ο οποίος υπερβαίνει την απλή μετάδοση πληροφορίας του τύπου «πεινάω» ή «φοβάμαι». Σύμφωνα με τον Snowdon, μέχρι τώρα βλέπαμε την επικοινωνία μεταξύ των ζώων σαν κάτι που έχει να κάνει απλώς με την ανταλλαγή πληροφοριών. Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για πολύ πιο σύνθετη διεργασία. Τα μουσικά στοιχεία των ήχων επηρεάζουν απ' ό,τι φαίνεται τη συμπεριφορά των ακροατών, επιφέροντας μεταβολές στη συμπεριφορά τους που δεν είναι στιγμιαίες αλλά διαρκούν.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στους ανθρώπους. Η πληροφορία δεν μεταφέρεται μόνο με τις λέξεις αλλά και με τον τόνο της φωνής. Οταν θέλουμε να ηρεμήσουμε ένα μωρό που κλαίει, η φωνή γίνεται πιο μαλακιά (λεγκάτο), ενώ όταν θέλουμε να δείξουμε αποφασιστικότητα και επιβολή, η φωνή μας γίνεται πιο κοφτή και απότομη (στακάτο). Αυτές οι ομοιότητες στον τρόπο επικοινωνίας ανθρώπου και πιθήκου υποδεικνύουν ότι τα μουσικά στοιχεία του λόγου έχουν βαθιές εξελικτικές ρίζες.
Το παράξενο είναι ότι από όλες τις «ανθρώπινες» μουσικές που άκουσαν οι πίθηκοι, η μόνη που είχε κάποια εμφανή επίδραση πάνω τους, και μάλιστα χαλαρωτική, ήταν η μουσική «χαρντ» του συγκροτήματος Metallica. Κάθε άλλο λοιπόν παρά «πίθηκοι του Λιστ» πρέπει να ονομάζονται αυτά τα συμπαθητικά ζωάκια, όπως περιπαικτικά τα έχουν αποκαλέσει, λόγω ίσως της εξωτερικής ομοιότητάς τους με τον Ούγγρο συνθέτη!
ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ
