Γράφει ο Δρ. Απόστολος Παπαδάς
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Η Ιστιοπλοΐα συγκαταλέγεται στη λίστα των αθλημάτων με τους πιο ένθερμους φιλάθλους. Είναι ένα από τα λίγα αθλήματα, στα οποία η ηλικία των αθλητών δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τις επιδόσεις τους, καθώς η εμπειρία, που αποκτάται με το πέρασμα των ετών, καλύπτει τη μειωμένη σωματική αντοχή. Οι αγώνες Ιστιοπλοΐας διεξάγονται σε υδάτινους στίβους. Η σήμανσή τους γίνεται με σημαδούρες, οι οποίες οριοθετούν τις διαδρομές, που πρέπει να ολοκληρώσουν οι αγωνιζόμενοι. Κατά τη διάρκεια αγώνων Ιστιοπλοΐας στους Παραολυμπιακούς Αγώνες οι αθλητές και οι αθλήτριες αγωνίζονται σε σκάφη τύπου Sonar, 2.4mR και SKUD 18 και καλούνται να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τους αντιπάλους τους, αλλά και τα απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες συμμετέχουν ιστιοπλόοι με μειωμένη όραση ή τυφλοί, καθώς επίσης και ιστιοπλόοι με κινητική αναπηρία.
Η Ιστιοπλοΐα είναι συνδεδεμένη με την ιστορία και τις δραστηριότητες πολλών λαών της αρχαιότητας, οι οποίοι κυριάρχησαν και εξαπλώθηκαν στον κόσμο εξαιτίας της εξαιρετικής ναυτικής τους ικανότητας. Το πρώτο ιστιοπλοϊκό έπαθλο, το κύπελλο Cumberland, καθιερώθηκε το 1715 και διεξάγεται μέχρι σήμερα. Ο πρώτος διεθνής αγώνας ήταν το «Hundred Guineas Cup», που έγινε το 1851. Στην εποχή μας αποκαλείται «America’s Cup» και το όνομά του οφείλεται στο σκάφος «America», το οποίο κέρδισε τον πρώτο αγώνα. Από αυτή την περίοδο άρχισε να διαμορφώνεται η σύγχρονη μορφή της αγωνιστικής Ιστιοπλοΐας. Η Ιστιοπλοΐα άρχισε να προσελκύει ιστιοπλόους με αναπηρία τη δεκαετία του ’80, και το πρώτο Διεθνές Τουρνουά Ιστιοπλοΐας για άτομα με αναπηρία πραγματοποιήθηκε στην Ελβετία. Ομώνυμα τουρνουά επακολούθησαν στη Γερμανία και την Ολλανδία.
Το 1988, συστάθηκε η Διεθνής Επιτροπή Ιστιοπλοΐας για Αναπήρους (International Handicap Sailing Committee - IHSC), η οποία άρχισε να οργανώνει αγώνες και φόρουμ για τη προώθηση της Ιστιοπλοΐας για άτομα με αναπηρία. Δύο χρόνια αργότερα, το 1990 η Ιστιοπλοΐα εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως άθλημα επίδειξης στους Παγκόσμιους Αγώνες για 'Ατομα με αναπηρία (World Games for the Disabled). Το 1991 η Διεθνής Ομοσπονδία Ιστιοπλοΐας αναγνώρισε την IHSC ενώ λίγο αργότερα το ίδιο έτος, η IHSC μετονομάστηκε σε Διεθνές Ίδρυμα Ιστιοπλοΐας για 'Ατομα με αναπηρία (International Foundation for Disabled Sailing - IFDS).
Το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ιστιοπλοΐας Ατόμων με Αναπηρία διοργανώθηκε το 1991 στην Ελβετία. Ακολούθησε η διεξαγωγή Παγκόσμιων Πρωταθλημάτων το 1992 στην Ισπανία, το 1993 στις ΗΠΑ και το 1994 στη Μεγάλη Βρετανία. Η Ιστιοπλοΐα παρουσιάστηκε ως άθλημα επίδειξης το 1996 στους Αγώνες της Ατλάντα ενώ στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Σύδνεϋ το 2000 συμπεριελήφθησαν στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Παραολυμπιακών Αγώνων, αγώνες με σκάφη Sonar (τριμελές πλήρωμα) και 2.4m(R) (μονοθέσιο σκάφος).Στους Αγώνες του Πεκίνου το 2008 θα προστεθεί και το σκάφος SKUD 18, ένα διθέσιο σκάφος.
Τα σκάφη τύπου 2.4mR είναι μονοθέσια ιστιοπλοϊκά και αποτελούν εκδοχή (one fifth scale) του America’ s cup 12 metre. Το μήκος τους είναι 4,1 μέτρα και το βάρος τους 260 κιλά. Τα σκάφη αυτά άρχισαν να χρησιμοποιούνται στα μέσα της δεκαετίας του ’80 από ιστιοπλόους όλων των ηλικιών και ικανοτήτων. Λόγω του σχεδιασμού τους, που επιτρέπει στον πηδαλιούχο να κάθεται μέσα στο σκάφος έχοντας όλα το όργανα ελέγχου και πλοήγησης σε απόσταση ίση περίπου με αυτή των τεντωμένων χεριών, οι αγώνες με σκάφη 2.4mR προσέλκυσαν κορυφαίους αθλητές Ιστιοπλοΐας, ενώ γρήγορα άρχισαν να συμμετέχουν και ιστιοπλόοι με αναπηρία. Το 1992 το 2.4mR αναγνωρίστηκε σαν διεθνής κλάση, ενώ το ίδιο έτος αγώνες με σκάφη τύπου 2.4mR παρουσιάστηκαν στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης. Οχτώ χρόνια αργότερα η κλάση αυτή συμπεριλήφθηκε στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Παραολυμπιακών Αγώνων του Σύδνεϋ.
Τα σκάφη τύπου Sonar είναι τριθέσια ιστιοπλοϊκά, με σταθερή καρένα, μήκους 7 μέτρων (ή 23 πόδια) και βάρους 950 κιλών. Το Sonar σχεδιάστηκε το 1979 από τον Bruce Kirby και αναγνωρίστηκε σαν κατηγορία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας το 2000. Τα Sonar έχουν τρία ιστία (μαΐστρα, τζένοα και μπαλόνι).
Τα σκάφη τύπου SKUD 18 είναι διθέσια ιστιοπλοϊκά μήκους 5.8 μέτρων και βάρους 330 κιλά από τα οποία 165 είναι τοποθετημένα στη καρίνα. Πρόκειται για ένα σκiφ ενιαίου σχεδιασμού. Διαθέτει ένα ασύμμετρο μπαλόνι και μοντέρνο σχεδιασμό υψηλών επιδόσεων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από αθλητές με αναπηρία όσο και αθλητές χωρίς αναπηρία και στόχος του είναι να προσφέρει ιδιαίτερα σε ιστιοπλόους με μεγάλη αναπηρία τη δυνατότητα να αγωνιστούν σε υψηλό βαθμό χωρίς να μειονεκτούν.
Το σκάφος επιλέχθηκε το 2005 ως το διθέσιο σκάφος για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Οι ιστιοπλόοι κάθονται σε καθίσματα τα οποία είναι τοποθετημένα ένα πίσω από το άλλο στο κέντρο του σκάφους. Το σκάφος δέχεται προσαρμογές ανάλογα με τις απαιτήσεις και τους κινητικούς περιορισμούς των ιστιοπλόων. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες υπάρχει η απαίτηση τουλάχιστον ένα μέλος του πληρώματος να είναι γυναίκα με αναπηρία και ένα μέλος του πληρώματος να έχει βαθμολογία 1 σύμφωνα με τον τρόπο κατάταξης αθλητών και αθλητριών στην Ιστιοπλοΐα. Το άθροισμα της βαθμολογίας των δύο μελών δεν πρέπει να ξεπερνά το 7.
Οι αθλητές και αθλήτριες που συμμετέχουν στους αγώνες Ιστιοπλοΐας των Παραολυμπιακών Αγώνων κατηγοριοποιούνται από την Επιτροπή Κατάταξης Αγώνων (Event Classification Committee) του Διεθνούς Ιδρύματος Ιστιοπλοΐας Αθλητών με αναπηρία (International Foundation for Disabled Sailing - IFDS). Η κατάταξή τους σε αγωνιστικές κατηγορίες γίνεται βάση της αναπηρίας που παρουσιάζουν, η οποία θα πρέπει να προκαλεί ορατό περιορισμό στη λειτουργικότητά τους και στις δεξιότητες που απαιτούνται κατά την πλεύση: ισορροπία και σταθερότητα κορμού, λειτουργικότητα και εύρος κινήσεων των άνω άκρων και όραση. Μετά την αξιολόγηση των αθλητών και αθλητριών με κινητική αναπηρία από την Επιτροπή Κατηγοριοποίησης, βάση των λειτουργικών τους δυνατοτήτων, δίδονται βαθμοί από το 1 έως το 7. Το 7 αντιπροσωπεύει το υψηλότερο και το 1 το μικρότερο επίπεδο λειτουργικότητας.
Οι αθλητές με μειωμένη όραση και οι τυφλοί αθλητές κατατάσσονται σε τρεις αγωνιστικές κατηγορίες, βάση της οπτικής τους οξύτητας και του οπτικού τους πεδίου:
Β1: στην οποία ανήκουν οι τυφλοί αθλητές. Στους αθλητές της Β1 δίδονται 3 βαθμοί.
Β2: στην οποία ανήκουν αθλητές με μειωμένη όραση, οι οποίοι έχουν οπτική οξύτητα μέχρι 6/24. Στους αθλητές της Β2 δίδονται 7 βαθμοί.
Β3: στην οποία ανήκουν αθλητές με μειωμένη όραση, οι οποίοι έχουν οπτική οξύτητα από 2/60 μέχρι 6/12. Στους αθλητές της Β3 δίδονται 7 βαθμοί.
Για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή αθλητών από όλους τους βαθμούς και από όλες τις κατηγορίες αναπηριών, έχει οριστεί ένας μέγιστος αριθμός βαθμών, τον οποίο δεν πρέπει να ξεπερνούν τα μέλη ενός πληρώματος Sonar. Συγκεκριμένα, το άθροισμα των βαθμών των αθλητών ενός πληρώματος, δεν πρέπει να ξεπερνά τους 14. Με αυτό τον τρόπο, δίνεται η δυνατότητα και σε ιστιοπλόους με πιο σοβαρή κινητική αναπηρία να συμμετέχουν στους αγώνες. Στους ατομικούς αγώνες, οι ιστιοπλόοι θα πρέπει να πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια αναπηρίας, δηλαδή μετά την αξιολόγηση της λειτουργικότητάς τους, να λαμβάνουν 7 ή λιγότερους βαθμούς.
Ο αγωνιστικός χώρος στους Αγώνες του 2004 θα αποτελείται από δύο στίβους, που οριοθετούν τις διαδρομές που πρέπει να ολοκληρώσουν οι αγωνιζόμενοι. Οι διαδρομές των αγώνων καθορίζονται με σημαδούρες που τοποθετούνται καθημερινά κατά τη διάρκεια των Αγώνων. Οι καιρικές συνθήκες έχουν απόλυτη επίδραση στη διεξαγωγή των ιστιοδρομιών. Οποιαδήποτε αλλαγή της έντασης ή της διεύθυνσης του ανέμου επιβάλλει την επανατοποθέτηση των σημαδούρων. Επιτροπές που βρίσκονται σε πλωτά μέσα, ανάλογα με τον καιρό επανατοποθετούν τις σημαδούρες.
Σε όλους τους Ιστιοπλοϊκούς αγώνες ακολουθούνται οι κανονισμοί της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας (ISAF) που ιδρύθηκε το 1906, καθώς επίσης και οι ειδικοί κανονισμοί του Διεθνούς Ιδρύματος Ιστιοπλοΐας Αθλητών με Αναπηρία (IFDS), το οποίο είναι μέλος της ISAF από το 1991. Στους αγώνες με σκάφη τύπου Sonar, συμμετέχουν τριμελή πληρώματα, τα οποία μπορούν να αποτελούνται από αθλητές με διαφορετικό βαθμό και είδος αναπηρίας. Το συνολικό άθροισμα των βαθμών αναπηρίας των ιστιοπλόων δεν πρέπει να ξεπερνά τους 14. Σε περίπτωση που κάποιο μέλος του πληρώματος ενός σκάφους δεν μπορεί να λάβει μέρος στους αγώνες, είναι δυνατή η αντικατάστασή του με κάποιον άλλο αθλητή ή αθλήτρια κατόπιν έγκρισης της Επιτροπής Αγώνων (Race Committee). Και σε αυτή τη περίπτωση όμως, το σύνολο των βαθμών της αναπηρίας της ομάδας δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τους 14. Στους αγώνες με σκάφη SKUD18 υπάρχει η απαίτηση τουλάχιστον ένα μέλος του πληρώματος να είναι γυναίκα με αναπηρία και ένα μέλος του πληρώματος να έχει βαθμολογία 1 σύμφωνα με τον τρόπο κατάταξης αθλητών και αθλητριών στην Ιστιοπλοΐα. Το άθροισμα της βαθμολογίας των δύο μελών δεν πρέπει να ξεπερνά το 7.
Οι αγώνες με σκάφος τύπου 2.4mR είναι ατομικοί. Λόγω του ότι ο πηδαλιούχος κάθεται μέσα στο σκάφος κοιτάζοντας μπροστά και έχοντας όλα το όργανα ελέγχου και πλοήγησης του σκάφους σε απόσταση ίση περίπου με αυτή των τεντωμένων χεριών, ο αγώνας 2.4mR, δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικός όσον αφορά της φυσικές δυνατότητες των αθλητών και αθλητριών. Αντίθετα, τα απαραίτητα προσόντα των πηδαλιούχων είναι η ανάπτυξη τακτικής και εμπειρίας.
Κάθε αγώνας με σκάφη τύπου Sonar, σκάφη τύπου 2.4mR ή σκάφη τύπου 2.4mR αποτελείται από μια σειρά εννέα ιστιοδρομιών. Η βαθμολογία του αγωνιζόμενου ιστιοπλόου ή της αγωνιζόμενης ομάδας είναι ανάλογη της τελικής του θέσης. Ο πρώτος κερδίζει ένα βαθμό, ο δεύτερος δύο βαθμούς και αντίστοιχα βαθμολογούνται οι υπόλοιποι. Νικητής αναδεικνύεται ο αθλητής ή η ομάδα με το χαμηλότερο άθροισμα βαθμολογίας όλων των ιστιοδρομιών, αφού εξαιρεθεί η χειρότερη βαθμολογία του.
Ο Σταμάτης Καλλιγέρης είναι ο πρώτος Έλληνας ιστιοπλόος που άρχισε προπονήσεις τον Μάρτιο του 2002. Στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που έγινε τον Σεπτέμβριο 2002 στο Medenblik, συμμετέχοντας για πρώτη φορά σε διεθνείς αγώνες, κατέλαβε στην κατηγορία 2.4mR την 28η θέση ανάμεσα σε 44 αγωνιζόμενους. Επίσης προετοιμάζονται για να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή τους στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας οι ιστιοπλόοι Γιώργος Δεληκούρας, που αγωνίζεται για τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Πειραιώς (ΙΟΠ), και ο Βασίλης Χριστοφόρου που αγωνίζεται για το Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος (ΝΟΕ). Όλοι οι αθλητές συμμετέχουν σε αγώνες της κλάσης 2.4mR.
Οι τρεις έλληνες αθλητές αγωνίστηκαν στο Παγκόσμιο πρωτάθλημα ιστιοπλοΐας για αθλητές με αναπηρία που διοργανώθηκε από τις 4 - 12 Σεπτεμβρίου στον Πειραιά από τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Πειραιώς (Ι.Ο.Π) και τον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.). Στο πρωτάθλημα Καλλιγέρης κατέκτησε τη 16η θέση και o και Βασίλης Χριστοφόρου την 24η θέση. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας αγωνίστηκε ο Σταμάτης Καλλιγέρης στο μονοθέσιο σκάφος 2.4mR υπό την καθοδήγηση του προπονητή Μάριου Μπενούκα και κατετάγη 13ος. Οι αθλητές που σχημάτισαν την ομάδα για το τριθέσιο σκάφος Sonar, Βασίλης Χρηστοφόρου, Γιώργος Δελικούρας και Νίκος Πατεράκης υπό την καθοδήγηση του Άκη Τσαρούχη κατάφεραν να καταταχθούν 8οι μεταξύ συνολικά 15 πληρωμάτων.
Το Ελληνικό Πλήρωμα στην κατηγορία Sonar με τους Βασίλη Χρηστοφόρου, Νίκο Πατεράκη, Σάκη Κωστάρη και Θοδωρή Αλεξά στην Παγκόσμια Αθλητική Συνάντηση Ιστιοπλοΐας του Ιέρ στη Γαλλία τον Απρίλιο του 2007 κατάφερε να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο μπροστά από τους Παγκόσμιους Πρωταθλητές από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Νορβηγία. Οι αθλητές κατέκτησαν την 5η θέση στην Διεθνή Ρεγκάτα Ολυμπιακών Κατηγοριών του Μαϊάμι (Miami OCR) τον Ιανουάριο του 2007. Αγωνιστούν στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 2007 το Σεπτέμβριο στο Rochester των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου διασφάλισαμ την πρόκριση για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Το Ελληνικό Πλήρωμα στην κατηγορία Sonar που αγωνίστηκε στο Πεκίνο αποτελούνταν από τους Βασίλη Χρηστοφόρου, Νίκο Πατεράκη και Θοδωρή Αλεξά και κατετάγη 7ο.
Ο Γιώργος Δεληκούρας που αγωνίζεται με σκάφος τύπου 2.4mR κατέκτησε την 3η θέση στο διεθνή ιστιοπλοϊκό αγώνα "Trofeo Citta di Lignano" για τα σκάφη αυτά που έγινε στο Lignano της Ιταλίας στις 24-25 Μαρτίου. Ο αγώνας αποτέλεσε το δεύτερο γύρο του ιταλικού πρωταθλήματος 2.4 mR, στο οποίο αγωνίζονται μαζί, με ίσους όρους, ιστιοπλόοι με και χωρίς αναπηρίες. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου κατετάγη 13ος.
