Της Στ. Μαργαριτίδου
Μερικά λεπτά πριν από τον καταστροφικό σεισμό της Νάπολης το 1805, πρόβατα, σκυλιά και κατσίκια έβγαζαν παράξενους ήχους.
Ένα κοπάδι άλογα λύθηκε από το στάβλο και κάλπασε μακριά πανικόβλητο πριν από το σεισμό του 1906 στο Σαν Φρανσίσκο.
Παρατηρήσεις στην Ιαπωνία που αναφέρουν ότι το γατόψαρο πηδάει έξω από το νερό πριν από κάποια σεισμική δόνηση είναι τόσο κοινές στην περιοχή, που κάποτε πίστευαν ότι "οι σεισμοί γίνονταν επειδή τα γατόψαρα χτυπούν μανιασμένα το νερό σε υπόγεια ποτάμια", ανέφερε πριν από χρόνια το περιοδικό εκλαϊκευμένης επιστήμης "Σάιενς Νταϊτζέστ".
Στη διάρκεια του 1960 ιάπωνες επιστήμονες είχαν κάνει δοκιμές σε δέκα γατόψαρα του Τόκιο.
Οι αρχικές παρατηρήσεις ανέφεραν ότι "τα ψάρια αντιδρούσαν αφύσικα πριν από σεισμούς".
Άλλα ζώα που αναφέρονται ότι φέρονται περίεργα πριν από τους σεισμούς ήταν τα φίδια, οι αρουραίοι, οι χήνες, τα γουρούνια, οι αγελάδες και τα σκυλιά. Όμως όλα αυτά τα φαινόμενα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, "είναι τυχαία και δεν μπορούν να επαληθευτούν, καθώς άλλες φορές τα ζώα φαίνεται να αντιδρούν παράξενα λίγη ώρα πριν από κάποια φυσική καταστροφή, άλλες φορές πάλι κάτι ανάλογο δεν είχε παρατηρηθεί".
Το 1920 εκατοντάδες ζώα στη Μαρτινίκα εγκατέλειψαν ξαφνικά τις φωλιές και τους στάβλους και άρχισαν να κατευθύνονται προς τη θάλασσα. Πολλά μπήκαν στο νερό και πνίγηκαν.
Οι κάτοικοι κατάλαβαν ότι κάτι περίεργο επρόκειτο να συμβεί. Η σκέψη τους πήγε στο ηφαίστειο που απειλούσε τον τόπο τους, αλλά πολλοί βιάστηκαν να κάνουν λόγο για προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Οι σεισμογράφοι της περιοχής δεν έδειχναν τίποτε. Και όμως, τρεις ημέρες αργότερα το ηφαίστειο εξερράγη και 30.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους!
Στην Ελλάδα, τη νύχτα του 1953 πριν από το μεγάλο σεισμό της Κεφαλονιάς, στη γειτονική Ζάκυνθο ένα λυκόσκυλο αναστάτωσε τους κατοίκους. Τα ουρλιαχτά του γρήγορα ενώθηκαν με τα αλυχτίσματα των σκυλιών στην Ιθάκη και στην Κεφαλονιά. Λίγο αργότερα τα τετράποδα σαν μανιασμένα ξεχύθηκαν στους δρόμους.
Η λαϊκή παράδοση, οι προλήψεις, οι δεισιδαιμονίες, αλλά και οι μαρτυρίες κατοίκων περιοχών, όπου ξέσπασαν καταστροφικοί σεισμοί, περιγράφονται γλαφυρά στο βιβλίο του καθηγητή Φυσικοχημείας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου Χέλμουτ Τρίμπουτς με τίτλο "Όταν τα φίδια ξυπνούν" (When the Snakes Awake).
"ΟΤΑΝ ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΞΥΠΝΟΥΝ"
Ο Χέλμουτ Τρίμπουτς, καθηγητής Φυσικοχημείας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, επισκέφθηκε τη γενέτειρά του, το χωριό Φριούλι στο Περού, το οποίο καταστράφηκε από το σεισμό του 1976.
Εντυπωσιάστηκε από τις παραδόσεις αλλά και από τις μαρτυρίες σχετικά με την παράξενη συμπεριφορά των ζώων πριν από κάθε σεισμό και άρχισε να ψάχνει το θέμα βαθύτερα αντλώντας πληροφορίες από προφορικές και γραπτές παραδόσεις, από τη λογοτεχνία και τις ιστορικές αναφορές σε φυσικές καταστροφές.
"Τον Ιούνιο του 1974 από το Εθνικό Γραφείο της Κίνας εκδόθηκε επίσημη ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία επρόκειτο να συμβεί μεγάλος σεισμός στην επαρχία Λιαόνινγκ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Η πρόβλεψη βασιζόταν σε στοιχεία και αναφορές τεσσάρων χρόνων. Η έκδοση της ανακοίνωσης είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα μεγάλο δίκτυο επιστημόνων. Γκρουπ ερασιτεχνών συμμετείχαν στις έρευνες και εκπαιδεύτηκαν από ειδικούς. Μεταξύ των ομάδων που δημιουργήθηκαν ήταν και μία που κατέγραφε όλες τις πληροφορίες από το περιβάλλον.
Περισσότεροι από 100.000 παρατηρητές ανέφεραν μυστηριώδη σημάδια, τα οποία σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση προμήνυαν καταστροφικό σεισμό.
"Με διάφορα παραδείγματα ερασιτέχνες σεισμολόγοι εξηγούσαν πως τα ζώα γίνονταν νευρικά, πως εξέφραζαν τους φόβους τους δυνατά, πως ήθελαν να σπάσουν τα δεσμά τους να ελευθερωθούν. Επίσης οι παρατηρητές ανέφεραν ηλεκτρικές εκρήξεις στον ουρανό και στο έδαφος, πως στο νερό εμφανίζονταν φουσκάλες και άλλαζε η χημική σύστασή του. Πολλοί έλεγαν ότι έβλεπαν στον ουρανό μπάλες φωτιάς με κόκκινο ή μπλε έντονο φως.
"Στα μέσα Δεκεμβρίου του 1974 παράξενη συμπεριφορά ζώων καταγράφηκε στην περιοχή της Ταντούνγκ. Τα φίδια βγήκαν από τη χειμερία νάρκη έξω στην παγωνιά και πέθαναν. Εκατοντάδες ποντίκια σε μεγάλες ομάδες εμφανίζονταν και φαινόταν πως βρίσκονταν σε τόση σύγχυση, ώστε κάποιος μπορούσε ακόμη και να τα πιάσει με το χέρι του. Σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο της Κίνας, θα γινόταν ένας μικρός σεισμός βόρεια, γεγονός που πραγματικά συνέβη. Μέχρι και τον Ιανουάριο του 1975 οι αναφορές για παράξενη συμπεριφορά ζώων ήταν συνεχείς. Περισσότερα από 20 είδη ζώων, φίδια, ποντίκια, κότες, σκύλοι, γάτες, άλογα, ελάφια και τίγρεις εκδήλωναν φοβικές συμπεριφορές.
"Στις αρχές του Φεβρουαρίου τα ζώα που εκδήλωναν τέτοια ήταν συμπεριφορά ακόμη περισσότερα. Τα μεγαλόσωμα ζώα, όπως τα άλογα, τα βόδια, τα γουρούνια, φέρονταν σαν να βρίσκονταν σε πανικό. Κάθε είδος ζώο το εξέφραζε αυτό διαφορετικά:
Οι χήνες ανέβαιναν στα δένδρα, οι σκύλοι γάβγιζαν σαν τρελοί ή έχωναν τις μουσούδες τους στη γη, τα γουρούνια δάγκωναν το ένα το άλλο, τα ποντίκια φέρονταν σαν να ήταν μεθυσμένα, τα άλογα το έσκαγαν από τους στάβλους κι έτρεχαν αφηνιασμένα.
"Στις 4 Φεβρουαρίου 1975 οι Κινέζοι απομάκρυναν τον πληθυσμό του Λιαόνιγκ στην Κίνα πέντε ώρες πριν από την τρομακτική σεισμική δόνηση που κυριολεκτικά ισοπέδωσε τα πάντα.
Λίγο αργότερα, στις 28 Ιουλίου 1978, στην περιοχή Τανγκσάν δεν έγινε ακριβώς το ίδιο".
Στο βιβλίο του Χέλμουτ Τριμπουτς καταγράφονται αναλυτικά ντοκουμέντα από μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τους μεγάλους σεισμούς. Ο επιστήμονας πηγαίνει πίσω στο χρόνο και αναζητά αρχαίες πηγές για σεισμούς του παρελθόντος. Ωστόσο, όλα όσα περιγράφονται αγγίζουν το θρύλο και τις τοπικές παραδόσεις, όχι την επιστημονική σκέψη, καθώς τα πειράματα που επικεντρώνονται στις προβλέψεις των ζώων σχετικά με τους σεισμούς μέχρι τώρα δεν έχουν αποδώσει τους αναμενόμενους καρπούς.
Μπορεί στο εξωτερικό να χρησιμοποιήθηκαν γατόψαρα που πηδούν έξω από το νερό όταν συμβαίνουν δονήσεις, ηλεκτροφόρα ψάρια και φίδια, για να ερευνηθεί η δυνατότητα πρόβλεψης σεισμών, στην Ελλάδα, όμως, όπως και σε πολλές ακόμη χώρες, η λαϊκή παράδοση ενσωμάτωσε και αξιοποίησε τις παρατηρήσεις του κόσμου.
Τυχαία φαινόμενα και όχι πρόδρομα
"Δεν μπορεί να υπάρξει πρόβλεψη που να στηρίζεται σε αυτά τα γεγονότα", εξηγεί ο καθηγητής Σεισμολογίας και διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Γεράσιμος Παπαδόπουλος.
Αν και από το σεισμό του 1999 έως σήμερα έχει συλλέξει πολλά στοιχεία, τα οποία αναφέρονται σε όλα τα πρόδρομα φαινόμενα των σεισμών, ο ίδιος παραδέχεται πως "μεταξύ των πρόδρομων αυτών φαινομένων η πρόβλεψη των ζώων είναι η πιο αδύναμη και ασταθής. Με άλλα λόγια, υπάρχουν κάποια σχετικά δεδομένα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για συστηματοποιημένο πρόδρομο φαινόμενο. Η πρόβλεψη σεισμών από ζώα παραμένει μέχρι σήμερα ένα τυχαίο φαινόμενο και γι' αυτό το λόγο η μελέτη του έχει διεθνώς εγκαταλειφθεί", διαπιστώνει.
* Ευχαριστούμε τον καθηγητή Γεωλογίας Σπύρο Παυλίδη για τη βοήθειά του στη συγγραφή του άρθρου.
[πηγή]
