promotional banner

O ρόλος του ερευνητή στη σημερινή κοινωνία


Ο διεθνώς αποδεκτός ορισμός της έρευνας με βάση το ...
εγχειρίδιο Frascati είναι: "Έρευνα και πειραματική ανάπτυξη συνιστά η δημιουργική εργασία που επιτελείται σε συστηματική βάση ούτως ώστε να αυξηθεί το επίπεδο της γνώσης, όπου συμπεριλαμβάνεται η γνώση του ανθρώπου, του πολιτισμού και της κοινωνίας και η χρήση αυτού του αποθέματος γνώσης για την εκπόνηση νέων εφαρμογών". Κατά συνέπεια, οι ερευνητές περιγράφονται ως: "Επαγγελματίες που καταγίνονται με τη σύλληψη της ιδέας ή τη δημιουργία νέας γνώσης, προϊόντων, διαδικασιών μεθόδων και συστημάτων και τη διαχείριση των αντιστοίχων έργων".

2Ο ανωτέρω αναφερόμενος ορισμός καλύπτει τις επαγγελματικές δραστηριότητες που αφορούν εξίσου τη "βασική έρευνα", τη "στρατηγική έρευνα", την "εφαρμοσμένη έρευνα", την "πειραματική ανάπτυξη" και τη "μεταφορά γνώσης", όπου περιλαμβάνονται οι ικανότητες καινοτομίας και παροχής συμβουλών, ανάλογα με το κατά πόσον η ανακάλυψη ή η απόκτηση γνώσης αποσκοπεί σε συγκεκριμένη εφαρμογή (είτε στη βιομηχανία είτε για κοινωνικούς σκοπούς) ή όχι.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύοντας στην έρευνα επισημαίνει ότι για την επίτευξη του στόχου που καθορίστηκε να αυξηθούν οι επενδύσεις έρευνας έως το έτος 2010 η Ευρώπη θα χρειαστεί περισσότερους και κατάλληλα καταρτισμένους ερευνητές. Με την αύξηση των επενδύσεων έρευνας θα ενισχυθεί η ζήτηση για ερευνητές. Πιο συγκεκριμένα, για να επιτευχθεί ο στόχος υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί πρόσθετο ερευνητικό προσωπικό περίπου 1,2 εκατομμυρίων, συμπεριλαμβανομένων 700.000 επιπλέον ερευνητών, εκτός από την αναμενόμενη αντικατάσταση του υπερήλικου εργατικού δυναμικού στον χώρο της έρευνας.

Σήμερα οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι σημαντικό ρόλο στην επιτυχία των προσπαθειών για τη δημιουργία επαρκούς δυναμικού ώστε να εκπληρωθούν οι στόχοι του 2010 θα εξαρτηθεί και από το πώς κρίνουν οι νεαροί σπουδαστές τις προοπτικές σταδιοδρομίας και απασχόλησης στον ερευνητικό τομέα. Εάν φοβούνται ότι από τα ερευνητικά ινστιτούτα και τις καινοτόμες επιχειρήσεις δεν θα υπάρχει ζήτηση για αυτά τα προσόντα ενδεχομένως να μην επιλέξουν αυτές τις σπουδές ή, εφόσον το πράξουν, ενδέχεται να μεταναστεύσουν μετά την αποφοίτησή τους σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (για την Ελλάδα) ή στις ΗΠΑ (για όλη την Ε.Ε.).

Ο μέσος πολίτης σήμερα εν γένει δεν κατανοεί το έργο των ερευνητών, γιατί το επιτελούν και ποια είναι τα οφέλη για την κοινωνία. Η δημόσια αναγνώριση συσχετίζεται συνήθως με το καθεστώς απασχόλησης των ερευνητών και συχνά περιορίζεται σε τίτλους όπως "πανεπιστημιακός καθηγητής" και "δόκτωρ". Για να αναβαθμιστεί σε πολιτικό επίπεδο η σπουδαιότητα της έρευνας ως νευραλγικού ζητήματος για την ανάπτυξη της κοινωνίας, πρέπει να επισημανθεί σαφώς ή συσχέτιση μεταξύ του περιεχομένου της έρευνας και του πραγματικού οφέλους για την κοινωνία.

Η διδασκαλία των επιστημών στα σχολεία διαδραματίζει νευραλγικό ρόλο για το σκοπό αυτό. Το κύριο βάρος εναπόκειται στους διδάσκοντες, αλλά ουσιαστικό ρόλο θα πρέπει να διαδραματίσουν επιστήμονες από την ευρύτερη κοινότητα για τη χρησιμότητα ανάπτυξης των επιστημονικών δεξιοτήτων των νέων (διδάσκοντες, παιδαγωγοί και ερευνητές, περιλαμβανομένων των ερευνητών από τη βιομηχανία). Η διαδικασία αυτή θα παρέχει συμβουλές για τη βέλτιστη πρακτική και τις τεχνικές για την επίδειξη των επιστημονικών εφαρμογών σε πραγματικές συνθήκες.

Η συμμετοχή επαγγελματιών επιστημόνων θα γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ του τρόπου διδασκαλίας και του τρόπου αξιοποίησης των θετικών επιστημών και όχι μόνο. Παράδειγμα τέτοιας προσπάθειας αποτελούν για την Ελλάδα τα προγράμματα περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που λαμβάνουν χώρα σε πολλά σχολεία της χώρα μας, με απώτερο σκοπό την κατανόηση των μαθητών της έννοιας του περιβάλλοντος, των μηχανισμών και των οργανισμών. Ένα επιπλέον κρίσιμο σημείο για την έρευνα σήμερα, για να εξασφαλισθεί η μεταφορά γνώσης και η καινοτομία, είναι οι συμπράξεις μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας ή δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών χρηματοδότησης έρευνας.

Τα τελευταία έτη έχουν αυξηθεί οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πιέσεις ώστε να δικαιολογείται η σχέση της έρευνας που διενεργείται στα πανεπιστήμια με την πράξη. Παρά αυτές τις αλλαγές, εξακολουθεί να είναι χαμηλό το κύρος των έργων εφαρμοσμένης έρευνας, και οι πανεπιστημιακοί που δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία δεν θεωρούνται ως σοβαροί υποψήφιοι για πανεπιστημιακή σταδιοδρομία. Στο πλαίσιο αυτό, θέση εργασίας στη βιομηχανία είναι δυνατόν να θεωρείται ως επιλογή δεύτερης κατηγορίας και, επιπλέον, η τυπική απαίτηση (διδακτορικό) για την κατάληψη πανεπιστημιακής θέσης καθιστά δύσκολη την μεταπήδηση των βιομηχανικών ερευνητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.