Γράφει ο Δημήτρης Σκαρδούλιας
Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας
Οι τράπεζες ομφαλοπλακουντιακού αίματος παρέχουν υπηρεσίες συλλογής, διατήρησης και επεξεργασίας αίματος που προέρχεται από τον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα του νεογνού, με σκοπό την απομόνωση προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων, για μελλοντική θεραπευτική χρήση.
Εκείνο που επιδιώκεται, στην προκειμένη περίπτωση, είναι να εξασφαλισθεί η αποκατάσταση φυσιολογικής αιμοποίησης σε πρόσωπο που πάσχει από σοβαρή ασθένεια του αίματος, με τη μεταμόσχευση των συγκεκριμένων κυττάρων.
Έως σήμερα, η αντιμετώπιση των εν λόγω ασθενειών βασίζεται στη μεταμόσχευση στον πάσχοντα προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων, που απομονώνονται από τον μυελό των οστών ή και από το περιφερικό αίμα ενήλικων ατόμων. Οι πρώτες επιτυχημένες μεταμοσχεύσεις προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων από αίμα ομφαλίου λώρου αναφέρονται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Σήμερα υπάρχουν δύο μορφές συλλογών αίματος ομφαλίου λώρου:
1. Συλλογές μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (συνήθως δημόσιες), που αποτελούν το 75% του συνόλου διεθνώς.
2. Συλλογές εμπορικού χαρακτήρα, που δέχονται προς φύλαξη καταθέσεις ομφαλοπλακουντιακού αίματος για αποκλειστική χρήση του καταθέτοντος ή της οικογένειάς του και αποτελούν το 25% του συνόλου.
Οι πρώτες συλλέγουν ομφαλοπλακουντιακό αίμα από δωρητές για δημόσια χρήση. Η λειτουργία τους δεν διαφέρει από εκείνη των τραπεζών αίματος ή και ιστικών μοσχευμάτων. Λήπτης του βιολογικού αυτού υλικού μπορεί να είναι οποιοσδήποτε τρίτος, αρκεί να υπάρχει ιστοσυμβατότητα. Προκειμένου να εξασφαλίζεται η ευρύτερη δυνατή αξιοποίηση των κυττάρων, οι συλλογές αυτές συμμετέχουν συνήθως σε διεθνή δίκτυα.
Οι εμπορικές συλλογές ομφαλοπλακουντιακού αίματος, όπως σημειώθηκε, διατηρούν το αίμα αποκλειστικά για ιδιωτική χρήση του δότη ή της οικογένειάς του, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος (συνήθως ενός εφ' άπαξ ποσού και μιας ετήσιας συνδρομής για το διάστημα της διατήρησης του υλικού). Υπό την έννοια αυτή, η λειτουργία τους μοιάζει, μάλλον, με αυτήν της τραπεζικής "θυρίδας", καθώς διατηρούν βιολογικό υλικό ως παρακαταθήκη, χωρίς να το διακινούν.
Η πρακτική της ιδιωτικής χρήσης αποφεύγει το πρόβλημα της ιστοσυμβατότητας - τουλάχιστον για τον ίδιο τον δότη -, αφού τα αιμοποιητικά κύτταρα προέρχονται από τον οργανισμό του. Ωστόσο, υπάρχουν δύο επιφυλάξεις. Αφ' ενός, η ποσότητα των κυττάρων δεν επαρκεί συχνά για τις ανάγκες μεταμόσχευσης σε ενήλικο άτομο (η δε συμπλήρωση με αιμοποιητικά κύτταρα άλλου δότη επαναφέρει το πρόβλημα της ιστοσυμβατότητας).
Αφετέρου, έχει υποστηριχθεί ότι η χρήση αυτόλογου μοσχεύματος ενδέχεται να μην έχει θεραπευτικά αποτελέσματα στην περίπτωση νοσημάτων του αίματος λόγω μετάλλαξης, διότι η αιτία μπορεί να υφίσταται και στο ίδιο το μόσχευμα. Επί πλέον, στην περίπτωση της λευχαιμίας, η αλλογενής, ιστοσυμβατή μεταμόσχευση μπορεί να είναι αποτελεσματικότερη της αυτόλογης, διότι οι υπολειμματικές διαφορές στα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας, μεταξύ δότη και λήπτη, μπορεί να προκαλούν περιορισμένη ανοσιακή αντίδραση, που βοηθά στην εξάλειψη των λευχαιμικών κυττάρων.
Με τα παραπάνω δεδομένα, επιφυλάξεις για την πρακτική χρησιμότητα των εμπορικών τραπεζών διατυπώνουν, μεταξύ άλλων, αρχές και οργανισμοί όπως η European Group on Ethics ή EGE και η American Academy of Pediatrics.
Με βάση τα παραπάνω δεν είναι δυνατό το όλο θέμα να αφεθεί στην κρίση του ενδιαφερόμενου γονιού χωρίς ορισμένες διασφαλίσεις όπως:
1. Τη ρητή πρόβλεψη στη νομοθεσία αρμόδιου κρατικού φορέα για την αδειοδότηση και τον έλεγχο της λειτουργίας επιχειρήσεων συλλογής και διατήρησης ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Λόγω της συνάφειας του αντικειμένου με τις μεταμοσχεύσεις, ο φορέας αυτός θα μπορούσε να είναι ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.).
2. Την άμεση ενσωμάτωση στη νομοθεσία της Οδηγίας 2004/23/ΕΚ για τη διαμόρφωση προτύπων ποιότητας και ασφάλειας βιολογικού υλικού (στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και τα προγονικά αιμοποιητικά κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος).
3. Την εκπόνηση από το Υπουργείο Υγείας (ή από τον παραπάνω αρμόδιο φορέα, όταν ορισθεί) κατάλληλων μέσων ενημέρωσης του κοινού (φυλλαδίων, καταχωρήσεων σε ιστοσελίδες).
4. Την κατάρτιση και δημοσιοποίηση από τις ήδη λειτουργούσες σχετικές επιχειρήσεις προτύπων συμβάσεων και εντύπων ενημέρωσης, για τους ενδιαφερόμενους χρήστες των υπηρεσιών τους. Όταν θεσπισθεί σύστημα αδειοδότησης των τραπεζών από το Κράτος, το περιεχόμενο των κειμένων αυτών θα πρέπει να ελέγχεται προληπτικά ως προϋπόθεση χορήγησης άδειας. Οι επιχειρήσεις πρέπει, επίσης, να ενημερώσουν άμεσα την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, προκειμένου να διασφαλισθεί η εμπιστευτικότητα των ευαίσθητων δεδομένων των δοτών του αίματος.
[lifeMAG]
