Η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων παγκοσμίως! Ποια είναι όμως τα μυστικά της μακροζωίας των Ικαριωτών; Όπως έδειξαν πρόσφατες έρευνες, ενώ μόνο το 0,1% του πληθυσμού στην Ευρώπη ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο!
Όπως φαίνεται μεταξύ άλλων, ψάρια, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και τσάι, ‘θωρακίζουν’ την καρδιά και τα αγγεία των Ικαριωτών, αλλά καταπολεμούν και την κατάθλιψη των ηλικιωμένων. Παράλληλα, η καθημερινή χρήση ελαιόλαδου ευεργετεί και τη σεξουαλική δραστηριότητα και αν προστεθεί η μέτρια κατανάλωση καφέ με τη μεσημεριανή ανάπαυση, έχουμε τα συστατικά που ίσως συνθέτουν το μυστικό της μακροβιότητας των κατοίκων αυτού του νησιού!
'Μαθήματα' μακροβιότητας
Για τα ‘μαθήματα’ μακροβιότητας που δίνουν οι κάτοικοι της Ικαρίας μίλησαν σήμερα σε συνέντευξη Τύπου ο κ. Χριστόδουλος Στεφανάδης, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Α' Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής, ΓΝ Αθηνών Ιπποκράτειο, ο κ. Χρήστος Πίτσαβος, Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κ. Εμμανουήλ Βαβουρανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και η κα Χριστίνα Χρυσοχόου, Επιμελήτρια στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, ΓΝ Αθηνών Ιπποκράτειο. Σημειώνεται ότι το θέμα θα αναλυθεί εκτενώς σε συμπόσιο που θα πραγματοποιηθεί από το Ελληνικό Κολλέγιο Καρδιολογίας, στην Ικαρία 14-17 Ιουλίου 2011, με θέμα την Επεμβατική καρδιολογία.
Όπως ανέφεραν οι ομιλητές, τα τελευταία 150-200 χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης του ανθρώπου ακολούθησε έναν έντονο ρυθμό αύξησης, τόσο στον ανεπτυγμένο, όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η συνεχής άνοδος του προσδόκιμου επιβίωσης θεωρείται ένα σπουδαίο επίτευγμα του σύγχρονου κόσμου, καθώς είναι ένα φαινόμενο που αποδίδεται στην κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, αλλά, κυρίως, στη συνεχή πρόοδο των επιστημών υγείας.
Σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), οι ηλικιωμένοι (>65 ετών) αντιπροσωπεύουν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στο 24% μέχρι το 2020. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι η επιμήκυνση της ζωής δεν συνδέεται πάντα με την επιμήκυνση της διάρκειας επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις εκτιμούνται ως η κυριότερη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας. Η ΠΟΥ εκτιμά ότι το 30% των συνολικών θανάτων προκύπτουν από καρδιαγγειακές παθήσεις. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η καρδιαγγειακή νόσος προκαλεί σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των θανάτων (42%) και κοστίζει €169 δισ. το χρόνο. Ομοίως, οι καρδιαγγειακές παθήσεις έχουν επηρεάσει και τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Για παράδειγμα, στην Ινδία και την Κίνα, η καρδιαγγειακή νόσος πλήττει περισσότερους ανθρώπους από ότι σε όλες τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες του κόσμου μαζί. Οι συνήθειες του τρόπου ζωής φαίνεται να κατέχουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της νόσου.
Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα έδειξαν ότι η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων. Όπως μάλιστα δείχνουν τα δημογραφικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μόνο το 0,1% του πληθυσμού ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο. Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν στον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ικαρίας που δρα προστατευτικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων.
Φαίνεται ότι η μακροχρόνια κατανάλωση Μεσογειακού τύπου διατροφής σε συνδυασμό με την ορεσίβια ζωή και τη χαλιναγώγηση του στρες έχουν σημαντικό ρόλο, χωρίς όμως οι ακριβείς μηχανισμοί να έχουν διευκρινιστεί.
Στα πλαίσια των παραπάνω επιδημιολογικών παρατηρήσεων, η Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική ξεκίνησε μια μελέτη καταγραφής των κλινικών και παρακλινικών χαρακτηριστικών, καθώς και των συνηθειών τρόπου ζωής των κατοίκων της Νήσου Ικαρίας μέσης και προχωρημένης ηλικίας.
Στόχος της μελέτης πέραν της πλήρους ιατρικής εξέτασης είναι και η εκτίμηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου των μεσηλίκων και ηλικιωμένων κατοίκων σε προοπτική παρακολούθηση 10ετίας. Για το λόγο αυτό ομάδα εκπαιδευμένων ιατρών καρδιολόγων και παθολόγων επισκέφτηκε την Ικαρία από τις αρχές του Ιουνίου και πρόσφερε πλήρη παθολογική και καρδιολογική εξέταση συμπεριλαμβανομένου υπερηχοκαρδιογραφήματος, ηλεκτροκαρδιογραφήματος και βιοχημικού ελέγχου, για την καλύτερη αποτίμηση της κατάστασης υγείας των μόνιμων κατοίκων της Νήσου.
Συνολικά αποτιμήθηκαν περισσότεροι από 300 παράμετροι, κλινικοί, βιοχημικοί, συνήθειες τρόπου ζωής, ψυχοκοινωνικοί και διαιτητικοί. Ως εκ τούτου, αν γίνει εφικτός ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο μπορούν οι συνήθειες του τρόπου ζωής να επηρεάσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυσμούς μεσηλίκων και ηλικιωμένων, θα αποκτήσουμε ένα εργαλείο για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής και να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικότερα τους υπάρχοντες πόρους περίθαλψης, ιδιαίτερα στους κατοίκους απομονωμένων νησιωτικών περιοχών, όπως η Ικαρία. Ίσως έτσι αποδειχθεί ότι η παρουσία μακροβιότητας δεν αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός, όπως εικάζουν κάποιοι από τους κατοίκους, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας υιοθέτησης ενός εναλλακτικού τρόπου και θεώρησης ζωής.
Τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης που διεξήχθη από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2009 και συμπεριέλαβε 673 ηλικιωμένα άτομα (μέσης ηλικίας75 ±6.5, εκ των οποίων το 49% ήταν άνδρες) και 657 νεότερα (μέσης ηλικίας 54±7, 46% άνδρες) μόνιμους κατοίκους της νήσου, δείχνουν τα εξής:
Ο επιπολασμός του καπνίσματος βρέθηκε να είναι 17% στους ηλικιωμένους και 42% στους μεσήλικες, η αρτηριακή υπέρταση βρέθηκε σε ποσοστό 65% των ηλικιωμένων και 29% των μεσηλίκων, ο σακχαρώδης διαβήτης σε 23% των ηλικιωμένων και 13% των μεσηλίκων και ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου καταγράφηκε στο 21% των ηλικιωμένων και 4 των μεσηλίκων. Όσον αφορά την υπερλιπιδαιμίαν αυτή παρατηρήθηκε στο 42% των ηλικιωμένων και στο 40% των μεσηλίκων, ενώ τα ηλικιωμένα άτομα είχαν μεγαλύτερο επιπολασμό μεταβολικού συνδρόμου (58% έναντι 45% στους νεότερους). Τα ηλικιωμένα άτομα είχαν υψηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης αλλά χαμηλότερο σωματικό βάρος. Τα παραπάνω δείχνουν ότι οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου επιπολάζουν σε σημαντικό ποσοστό στους ηλικιωμένους και μάλιστα σε συγκρίσιμα ποσοστά με τους ηλικιωμένους κατοίκους και άλλων περιοχών της χώρας.
Αυτό όμως που φαίνεται, υπογραμμίζουν οι ομιλητές, να διακρίνει τους ηλικιωμένους κατοίκους της Ικαρίας είναι ο τύπος της δίαιτας που περιλαμβάνει συχνότερα ψάρι, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και τσάι από ότι στους νεότερους. Η υιοθέτηση πιο υγιεινής διατροφής ήταν πιο συχνή στους ηλικιωμένους της Ικαρίας (68% στους υπερήλικες άνδρες άνω των 80 ετών, και 64% στις υπερήλικες γυναίκες) σε σύγκριση με ανάλογης ηλικίας άτομα από τη μελέτη ΑΤΤΙΚΗ (αστικής ημιαστικής περιοχής) και από άλλες μελέτες νησιωτικών πληθυσμών της Μεσογείου. Ιδιαίτερα τα υπερήλικα άτομα της μελέτης (>80 ετών), φαίνεται να κατανάλωναν σε ποσοστό 14% των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων πρωτεΐνη, 54% λίπος (κυρίως μονοακόρεστο και πολυακόρεστο) και υδατάνθρακες σε ποσοστό 32%. 50.5% των υπερηλίκων ανέφεραν τήρηση θρησκευτικής νηστείας.
Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα συνηθίζουν τη μεσημεριανή ανάπαυση (ποσοστό 75%) συχνότερα από τους νεότερους, ενώ εμφανίζουν και χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Από τα ηλικιωμένα άτομα, όσοι κατανάλωναν συχνότερα Μεσογειακού τύπου δίαιτα είχαν σε μικρότερη συχνότητα παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, ενώ η συχνή εβδομαδιαία κατανάλωση ψαριού σχετιζόταν με καλύτερη διατασιμότητα της αορτής, δηλαδή καλύτερη αγγειακή ηλικία, ενώ ανάλογα και η καθημερινή χρήση ελαιολάδου φαίνεται να έχει ακόμα και στους ηλικιωμένους ευεργετική επίδραση στη σεξουαλική τους ζωή με καλύτερα ποσοστά ικανοποίησης από την ερωτική τους δραστηριότητα. Όσον αφορά την κατανάλωση καφέ, η μέτρια κατανάλωση 1-2 φλιτζανιών καφέ την ημέρα (σε ισοδύναμα καφεΐνης ελληνικού καφέ) σχετίζεται επίσης με καλύτερη αγγειακή διατασιμότητα, ενώ η μεγαλύτερη κατανάλωση καφεΐνης δεν φαίνεται να βελτιώνει περαιτέρω την αγγειακή ηλικία.
Κατάθλιψη
Τα ποσοστά κατάθλιψης ήταν από τα χαμηλότερα σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς ηλικιωμένων (μελέτη ΑΤΤΙΚΗ), αλλά ακόμα και αύξηση κατά 1 μονάδα στο σκορ της κλίμακας γηριατρικής κατάθλιψης (0-15) φαίνεται να οδηγεί σε 12% μεγαλύτερη πιθανότητα παρουσίας επιπλέον παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου που σχετίζεται με την παρουσία μεταβολικού συνδρόμου. Συμπτωματολογία σοβαρής κατάθλιψης φαίνεται να καταγράφεται σε ποσοστό 4% των ηλικιωμένων ανδρών και 9% των ηλικιωμένων γυναικών (μέσης ηλικίας 75 ετών). Όπως αναμενόταν, τα ηλικιωμένα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης (στο άνω τριτημόριο τιμών του γηριατρικού σκορ) είχαν μεγαλύτερο ποσοστό μεταβολικού συνδρόμου (66% έναντι 53%), λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης στο σχολείο (7 έτη έναντι 8,5), υψηλότερα ποσοστά αρτηριακής υπέρτασης (66% υπερτασικοί έναντι 58%), σακχαρώδους διαβήτη (27% έναντι 20%) και καρδιαγγειακής νόσου (23% έναντι 16%) και χειρότερα επίπεδα φυσικής άσκησης, σε σύγκριση με τα άτομα που εμφάνιζαν τα χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Αυτό το εύρημα υποστηρίζεται και από άλλες διεθνείς μελέτες που αποδεικνύουν ότι η δυσμενής επίδραση της κατάθλιψης στην καρδιαγγειακή υγεία επέρχεται μέσω επίδρασης σε καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερίνη. Φαίνεται όμως ότι όταν μελετήθηκε η επίδραση της μεσογειακής διατροφής στα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης που είχαν και τη μεγαλύτερη άθροιση παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, η μεσογειακή δίαιτα επέφερε βελτίωση των μεταβολικών τους χαρακτηριστικών, αναδεικνύοντας καρδιοπροστατευτικό ρόλο.
Είναι γνωστό και από πρόσφατες μελέτες ότι η λήψη ωμέγα 3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων βελτιώνει την καταθλιπτική συνδρομή. Στα ηλικιωμένα άτομα της μελέτης ΙΚΑΡΙΑ, φάνηκε ότι η συχνότερη κατανάλωση ψαριού (3-5 μερίδες την εβδομάδα) βελτιώνει τα ποσοστά κατάθλιψης. Η ίδια η υιοθέτηση της Μεσογειακής δίαιτας έχει ευεργετικές επιδράσεις ακόμα και στα διαβητικά ηλικιωμένα άτομα, καθώς βελτιώνει τον γλυκαιμικό έλεγχο και την αορτική διατασιμότητα, ιδιαίτερα σημαντικό στους διαβητικούς όπου υπάρχει σημαντική αρτηριακή σκληρία. Η Μεσογειακή δίαιτα φαίνεται ότι μειώνει και τα επίπεδα υπερουρικαιμίας που οδηγούν σε εμφάνιση ουρικής αρθρίτιδας. 'Έτσι, ο επιπολασμός της υπερουρικαιμίας ήταν 34% στους ηλικιωμένους άνδρες και 25% στις ηλικιωμένες γυναίκες, ενώ η υιοθέτηση μεσογειακού τρόπου ζωής είχε επίδραση στη μείωση της υπερουρικαιμίας στους άνδρες και όχι στις γυναίκες. Η αύξηση κατά 1 μονάδα υιοθέτησης μεσογειακής διατροφής φαίνεται να επιφέρει 57% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης υπερουρικαιμίας, γεγονός που αποδίδεται στις ιδιότητες της συγκεκριμένης δίαιτας ως χαμηλής περιεκτικότητας σε ζωικές πουρίνες. Σε μια επιμέρους ανάλυση ηλικιωμένων ατόμων χωρίς προηγούμενο ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, φαίνεται ότι 43% των ανδρών και 54% των γυναικών έχουν αυξημένα επίπεδα ολικής χοληστερόλης. Από όσους είχαν γνωστό ιστορικό υπερλιπιδαιμίας, 73% των ανδρών και 61% των γυναικών λάμβαναν φαρμακευτική θεραπεία, ενώ 54% των ανδρών και 72% των γυναικών και /ή διαιτητική αγωγή. Φαίνεται ότι όσοι κατανάλωναν μεσογειακή διατροφή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή (στατίνη στη συντριπτική πλειονότητα), είχαν καλύτερη ρύθμιση επιπέδων λιπιδίων σε σχέση με όσους λάμβαναν μεν στατίνη αλλά ακολουθούσαν περισσότερο δυτικού τύπου δίαιτα. Ποσοστό 68% των ηλικιωμένων κατοίκων αναφέρουν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα λήψη ροφήματος τσαγιού, το οποίο φαίνεται ιδιαίτερα σε συχνότερη κατανάλωση να μειώνει τα επίπεδα λιπιδίων, ακόμα και σε διαβητικούς, ενώ βελτιώνει τη νεφρική λειτουργία, όπως εκφράζεται από την κάθαρση κρεατινίνης.
Άσκηση
Όσον αφορά την άσκηση, το 85% των συμμετεχόντων ανέφεραν μέτρια ενασχόληση σε φυσική δραστηριότητα. Φαίνεται ότι η ενασχόληση σε βάδιση και αγροτικές δουλειές που εμφανίζουν τα ηλικιωμένα άτομα της μελέτης, βελτιώνει το σωματικό βάρος και μειώνει την εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων, ενώ μειώνει ακόμα και το μέγεθος της υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας ανεξάρτητα του σωματικού βάρους, δηλαδή ακόμα και σε υπέρβαρα / παχύσαρκα άτομα. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας έχει αναγνωριστεί ως ένας δείκτης αυξημένης καρδιαγγειακής θνητότητας. Παραμένοντας στο ρόλο της άσκησης, τα άτομα που εμφάνιζαν υψηλότερη ενασχόληση με άσκηση είχαν μεγαλύτερη αντιαρρυθμική προστασία, όπως αυτή καταγράφεται από τη μείωση της διάρκειας κοιλιακής συστολής και αναπόλωσης στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας. Αυτό ήταν πιο έκδηλο στις γυναίκες, γεγονός που αντανακλά μια διαφορετική δράση των καρδιοπροστατευτικών ιδιοτήτων της άσκησης μεταξύ των φύλων. Η ενασχόληση με φυσική καθημερινή δραστηριότητα μεταξύ των υπερηλίκων (άνω των 80 ετών) φαίνεται να σχετίζεται με 54% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης η ενασχόληση με φυσική άσκηση σχετίζεται με μικρότερη περιφέρεια μέσης (δείκτης κεντρικής παχυσαρκίας), μικρότερο επιπολασμό σακχαρώδους διαβήτη και υψηλότερη HDL χοληστερόλη.
Η έλλειψη φυσικής άσκησης που οδηγεί σε διαταραγμένη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος με μειωμένη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού φαίνεται να σχετίζεται με μειωμένη ελαστικότητα της αορτής, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους υπερτασικούς ασθενείς. Τέλος, η μελέτη του πληθυσμιακού δείγματος της Ικαρίας έδωσε την ευκαιρία αποτίμησης των διαφορετικών ηλεκτροκαρδιογραφικών κριτηρίων που πρέπει να χρησιμοποιούνται σε νεότερα και ηλικιωμένα άτομα για την εκτίμηση της παρουσίας υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας. Αυτό το εύρημα έχει ιδιαίτερο πρακτικό ενδιαφέρον για την κλινική ιατρική πράξη.
Εντυπωσιακές οι εξελίξεις στην επεμβατική καρδιολογία
Η ιατρική επιστήμη τον τελευταίο αιώνα εξελίσσεται ταχύτητα επεκτείνοντας τα όρια των ιατρικών παρεμβάσεων. Η επεμβατική καρδιολογία, εκπροσωπώντας αυτή την τάση, διεύρυνε τα όρια της παραδοσιακής κλινικής καρδιολογίας, προσφέροντας νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές δυνατότητες. Κύριο χαρακτηριστικό των νέων μεθόδων είναι η διαδερμική τέλεσή τους μέσω της χρήσης ειδικών καθετήρων. Οι καθετήρες αυτοί εισάγονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω των αγγείων χωρίς να απαιτούνται χειρουργικές τομές.
Δομικές Νόσοι της Καρδιάς
Οι δομικές νόσοι της καρδιάς αποτελούν ένα ακόμη σύγχρονο πεδίο προκλήσεων. Υπό συγκεκριμένες κλινικές ενδείξεις, οι διαδερμικές επεμβάσεις αντικαθιστούν πολύωρες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, οι οποίες απαιτούσαν θωρακοτομή και εξωσωματική κυκλοφορία του αίματος. Η αντιμετώπιση των δομικών νόσων της καρδιάς σε έμπειρα κέντρα τείνει να αποτελέσει διαδικασία ρουτίνας. Υπογραμμίζεται ωστόσο ότι πρέπει να δίνεται έμφαση στην προεπεμβατική αξιολόγηση, την επιλογή των κατάλληλων θεραπευτικών παρεμβάσεων και την τελική αντιμετώπιση των ασθενών. Για τον σκοπό αυτό μία ειδική ομάδα, που αποτελείται από Καρδιολόγους (επεμβατικοί, υπερηχολόγοι) και συνεπικουρείται από Καρδιοχειρουργούς, αναλαμβάνει την εξειδικευμένη αυτή περίθαλψη. Μάλιστα, στην Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, έχει συσταθεί ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Δομικών Νόσων της Καρδιάς.
Στη θεραπευτική φαρέτρα των επεμβατικών Καρδιολόγων περιλαμβάνονται νέες διαδερμικές θεραπευτικές παρεμβάσεις όπως
η διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας για αποκατάσταση αορτικής στένωσης
η διαδερμική επιδιόρθωση στένωσης και ανεπάρκειας της μιτροειδούς βαλβίδας
η τοποθέτηση συσκευής σύγκλισης για τη θεραπεία ανοικτού ωοειδούς τρήματος ή μεσοκολπικού ελλείμματος και
η θεραπεία αποφρακτικής υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας.
Σχετικά με τη νεώτερη κλινικά εφαρμοζόμενη μέθοδο, τη διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI), η πρώτη τυχαιοποιημένη μελέτη (PARTNER – Cohort B) έδειξε ότι η μέθοδος υπερέχει σαφώς έναντι της συντηρητικής αγωγής (46% μικρότερος σχετικός κίνδυνος θανάτου από όλες της αιτίες σε σχέση με την βέλτιστη συντηρητική αγωγή συμπεριλαμβανομένης της απλής βαλβιδοπλαστικής με μπαλόνι). Επιπλέον, τα πρώτα αποτελέσματα του έτερου σκέλους της αυτής μελέτης (PARTNER – Cohort A), που ανακοινώθηκαν τον Απρίλιο του 2011 στο ετήσιο συνέδριο του Αμερικανικού Κολλεγίου Καρδιολογίας, έδειξαν τη μη υπεροχή της χειρουργικής παρέμβασης σε σύγκριση με τη διαδερμική μέθοδo. Το πρώτο και σημαντικότερο μήνυμα αυτής της μελέτης είναι ότι πλέον υπάρχει θεραπευτική λύση για ασθενείς οι οποίοι λόγω του υψηλού εγχειρητικού κινδύνου αντιμετωπίζονταν συντηρητικά (~30% των ασθενών σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή μελέτη EuroHeart Survey) και είχαν πολύ φτωχή πρόγνωση.
Αντίστοιχα, ενθαρρυντικά είναι τα δεδομένα της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2008 έχουν πραγματοποιηθεί περί τις 70 εμφυτεύσεις αορτικής βαλβίδας με την 3ης γενιάς χοίρειο βιοπροσθετική βαλβίδα CoreValve, η οποία φέρει αυτοεκπτυσσόμενο πλαίσιο νιτινόλης [ηλικία ασθενών 79,7±6,0 έτη, Κίνδυνος Χειρουργείου Logististic EuroScore%: 28.3±7,34%, μέση νοσηλεία: 7,2±3,4 ημέρες], με 0% περιεπεμβατική θνητότητα και επιβίωση ενός έτους 95%, που είναι από τα καλύτερα αποτελέσματα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τα πρώτα αποτελέσματα του κέντρου για την εφαρμογή της μεθόδου με πλήρως διαδερμικό τρόπο και χωρίς την ανάγκη για γενική αναισθησία δημοσιεύθηκαν τον Δεκέμβριο του 2010 στο ‘Hellenic Journal of Cardiology’.
Η στένωση της μιτροειδούς είναι μία πάθηση σχετικά σπάνια, αντιστοιχούσα <1% των καρδιακών διαγνώσεων στο δυτικό Κόσμο. Η διαδερμική επιδιόρθωσή της αναφέρεται πρώτη φορά το 1982 από τον Inoue με χρήση ορθόδρομης διαδερμικής τεχνικής, η οποία απαιτεί την παρακέντηση και διαστολή του μεσοκολπικού διαφράγματος. Το 1992, στην Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Καθηγητής Χριστόδουλος Στεφανάδης, επινόησε και ανέπτυξε την αμιγώς ανάδρομη τεχνική διαδερμικής επιδιόρθωσης της στένωσης της μιτροειδούς βαλβίδας κατά την οποία δεν απαιτείται παρακέντηση του μεσοκολπικού διαφράγματος.
Η μεσοκολπική επικοινωνία (ASD) αποτελεί το 25-30% των συγγενών ανωμαλιών της καρδιάς, ενώ η ύπαρξη ανοικτού ωοειδούς τρήματος (PFO) ανευρίσκεται στο 15-25% του γενικού πληθυσμού. Οι δύο καταστάσεις είναι επί το πλείστον ασυμπτωματικές και αντιμετωπίζονται συντηρητικά. Ωστόσο, όταν εμφανίζονται συμπτώματα και υπό συγκεκριμένα κλινικά και εργαστηριακά κριτήρια είναι αναγκαία η αποκατάστασή τους. Μέχρι σήμερα στο αιμοδυναμικό εργαστήριο της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν πραγματοποιηθεί περίπου 70 επεμβάσεις αυτού του τύπου με άριστα αποτελέσματα.
Στεφανιαία Νόσος
Η στεφανιαία νόσος αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στο δυτικό Κόσμο. Η πρόληψη αποτελεί κύριο στόχο, παρόλα αυτά η επίπτωση της νόσου εξακολουθεί να είναι σημαντική. Η αγγειοπλαστική στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (primary PCI) καθώς και η ανάπτυξη ενδοστεφανιαιών ενδοπροθέσεων (stents) με αποδέσμευση φαρμάκου (Drug Eluting Stents) έχει προσφέρει μία δυναμική προοπτική στις θεραπευτικές παρεμβάσεις. Στη διερεύνηση των δυνατοτήτων στο πεδίο αυτό ιδιαίτερη συμβολή καταγράφει η Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών με την ανάπτυξη και κλινική μελέτη ενός νέου τύπου stent επενδεδυμένου με τη φαρμακευτική ουσία μπεβασιζουμάμπη (bevazicumab).
Από τις πρώτες μελέτες σε ανθρώπους φαίνεται ότι η ουσία αυτή έχει πολύ μικρό ποσοστό επαναστένωσης (2-3%), όπως όλα τα νέα stent, ενώ παράλληλα μειώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα νεοαγγεία. Με αυτό τον τρόπο διατηρεί την αθηρωματική πλάκα σταθερή και προλαμβάνει νέα εμφράγματα.
Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση της στεφανιαίας νόσου συγκλίνουν στην κατεύθυνση του προσδιορισμού των ‘ευάλωτων αθηρωματικών βλαβών’ στα στεφανιαία αγγεία. Δηλαδή εκείνων των βλαβών που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προκαλέσουν οξέα καρδιαγγειακά συμβάματα. Στα εργαλεία για την αναζήτηση αυτή συμπεριλαμβάνονται οι σύγχρονες απεικονιστικές τεχνικές, όπως η ενδοστεφανιαία θερμομέτρηση (μέθοδος που έχει αναπτυχθεί και εισαχθεί στην κλινική πράξη στην Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου), η ενδοστεφανιαία οπτική συνεκτική τομογραφία (OCT) και το ενδοστεφανιαίο υπερηχογράφημα (IVUS) με τη χρήση της μεθόδου εικονικής ιστολογίας (VH). Έτσι, υπό μία πιο συνολική θεώρηση, ο τελικός στόχος είναι η ανίχνευση των ‘ευάλωτων ασθενών’, των ασθενών εκείνων δηλαδή που ο συνδυασμός των αθηρωματικών πλακών στα στεφανιαία αγγεία τους, καθιστά πιο πιθανό ένα οξύ στεφανιαίο επεισόδιο.
Η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων (κλοπιδογρέλη, ακετλοσαλυκυλικόοξύ) μετά την τοποθέτηση stent που αποδεσμεύουν φαρμακευτικές ουσίες (DES) απαιτείται για την πρόληψη της θρόμβωσης. Έτσι, ο τομέας αυτός αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας με σημαντικές εξελίξεις. Η μελέτη TRITON-TIMI 38 συνέκρινε το νέο αντιαιμοπεταλικό φάρμακο πρασουγκρέλη (prasugrel) σε σχέση με την κλοπιδογρέλη (13.608 ασθενείς) με ασταθή στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου οι οποίοι υπεβλήθησαν σε αγγειοπλαστική. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η χορήγηση πρασουγκρέλης μείωσε τα θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάντα κατά 19%, ωστόσο αύξησε τον κίνδυνο αιμορραγιών σε ορισμένες υποκατηγορίες ασθενών.
Αντίστοιχα ήταν και τα αποτελέσματα της μελέτης PLATO (18.624 ασθενείς) σε ασθενείς με οξέα στεφανιαία σύνδρομα. Η μελέτη έδειξε υπεροχή, χωρίς σημαντική αύξηση των αιμορραγιών, του νέου αντιαιμοπεταλιακού φαρμάκου τικάγκρελορ (ticagrelor) έναντι της κλοπιδογρέλης. Σε πρόσφατη μελέτη της Α’ Καρδιολογικής Κλινικής που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2011 στο ‘Circulation Journal’, δείχθηκε ότι ο βαθμός της αποτελεσματικότητας της δράσης της κλοπιδογρέλης σχετίζεται γραμμικά με το μέγεθος του φορτίου του ενδοστεφανιαίου θρόμβου σε ασθενείς που υπέστησαν οξύ έμφραγμα.
iatronet.gr
promotional banner
