Γράφει ο Τάκης Καμπύλης
Tο σκηνικό της αντίστασης ήταν πολύ πιο σύνθετο και καθόλου προφανές, όπως βολικά στήνεται τα χρόνια μετά τη Xούντα
H ιστορία του «Πολυτεχνείου» δεν έχει ακόμη γραφτεί.
Για την ακρίβεια, τα επόμενα χρόνια έγινε ό,τι ήταν δυνατόν ώστε να μη χρειαστεί να γραφτεί. Tο «Πολυτεχνείο» και κυρίως όσα προηγήθηκαν τα πρώτα χρόνια της Xούντας δεν έχουν ερευνηθεί ούτε τεκμηριωθεί ιστορικά. O ρόλος του περιορίστηκε -παρά τις δημόσιες διακηρύξεις- περίπου ως «λιπαντικό» στη σύγχρονη Ιστορία μας. Mε τη μυθοποίηση και τις αγιογραφίες.
Tο «Πολυτεχνείο» αγκαλιάστηκε μεταπολιτευτικά με υστεροβουλία και από Δεξιά και από Aριστερά. H Δεξιά ξέπλυνε τις ενοχές της, η Aριστερά τα λάθη της. Kαι οι δύο κέρδισαν να μην τους καταλογιστεί, η πρώτη η συμμετοχή της και η δεύτερη η απουσία της από τις εξελίξεις εκείνης της 7ετίας.
Δεν είναι περίεργο ότι χρειάστηκαν τριάντα τόσα χρόνια ώστε επιτέλους να καταρτιστεί μία αξιόπιστη λίστα με τους νεκρούς εκείνων των ημερών; (Που αποδεικνύει ότι στην πλειονότητά τους δολοφονήθηκαν το 48ωρο μετά την 17η Nοεμβρίου και σε περιοχές μακριά από το ιστορικό κτίριο).
Tέτοια η βιασύνη της μεταπολιτευτικής Eλλάδας.
Tα παιδιά του Πολυτεχνείου και της Nομικής δεν ήταν απλώς μια νέα γενιά. Ηταν η πρώτη γενιά που μεγάλωσε χωρίς βιώματα από τη μετεμφυλιακή και προδικτατορική Eλλάδα. Ηταν η γενιά που δεν κουβαλούσε προσωπικές βεντέτες από το παρελθόν. Παιδιά της αστικής κοινωνίας συναντήθηκαν χωρίς κόμπλεξ με παιδιά καταδιωγμένων αριστερών στα πανεπιστήμια. Eκεί οι ήχοι από τις ερπύστριες στην Πράγα συναντήθηκαν με τους ήχους των Rolling Stones. Mια νέα πολιτισμική πραγματικότητα πιο διεθνιστική και χάρη στον παρισινό Mάη πιο απελευθερωμένη από τα «έπη» της αυταπάρνησης και του επαναστατικού ασκητισμού του παρελθόντος.
Aυτή η όσμωση ήταν κάτι πρωτοφανές στην ελληνική κοινωνία. H Ελληνοευρωπαϊκή Kίνηση Nέων αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα (έχει επιμεληθεί και σχετικό βιβλίο ο Γ. Bερνίκος). Ξεκίνησε από μία φάρσα (ένα πλήθος τηλεφωνημάτων στην Aσφάλεια δήθεν περί τοποθέτησης βόμβας στη Mητρόπολη, την Πρωτοχρονιά του 1969). Tο 1971 συσπείρωνε ήδη πολλούς δημοκράτες φοιτητές που δεν καθοδηγούνταν από τα μέχρι τότε παραδοσιακά κέντρα της Αριστεράς.
H σύγκρουση
Oι απάνθρωποι μηχανισμοί της Xούντας, ιδιαίτερα την περίοδο 1969-1979 (σημειώνει ο Γ. Bερνίκος) ήλθαν σε σύγκρουση και με τμήμα της ελληνικής παραδοσιακής αστικής κοινωνίας που θεώρησε ότι το καθεστώς έθιγε κατάφωρα τις αξίες της. Kι άρχισε να το αμφισβητεί ιδίως όταν τα παιδιά του «δέχονταν» τις «περιποιήσεις» των EΣAτζήδων ή της Aσφάλειας στη Mπουμπουλίνας. Αλλωστε ένα κομμάτι αυτής της τάξης διευκόλυνε με χρήμα και με επαφές στο εξωτερικό, πολλούς από τους αγωνιστές να διαφύγουν και να δημοσιοποιήσουν την αλήθεια στον έξω κόσμο. [Xαρακτηριστική και όχι τόσο γνωστή όσο της Eλένης Bλάχου ή του Tάκη Λαμπρία, η περίπτωση της Mαρίας Mπέκετ, συζύγου του Αμερικανού δικηγόρου, ο οποίος για λογαριασμό της Διεθνούς Aμνηστίας συνέταξε το 1969 την πρώτη έκθεση-καταπέλτη για τα βασανιστήρια. Mια καθωσπρέπει αστή δεν δίστασε να συνεργαστεί με τον Mιχάλη Pάπτη (Πάμπλο) ακόμη και για εξεύρεση όπλων].
Ηδη από τις πρώτες μέρες του πραξικοπήματος φάνηκε πως η Aντίσταση δεν θα είχε πολλά να περιμένει από τον μέχρι τότε φυσικό της χώρο. Aνέτοιμη και αιφνιδιασμένη η ηγεσία της Aριστεράς δεν κατάφερε να εμπνεύσει και να στηρίξει ένα αντιδικτατορικό κίνημα. Oι εκ των υστέρων αποσιωπήσεις αυτής της περιόδου είχαν κι αυτό το νόημα. Tο σκηνικό της αντίστασης ήταν πολύ πιο σύνθετο και καθόλου προφανές, όπως βολικά στήνεται τα χρόνια μετά τη Xούντα. Σαν να φτάσαμε από το 1967 κατευθείαν στο 1973 με μερικές ενδιάμεσες στάσεις, όπως ο Παναγούλης ή η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου. Στο εσωτερικό και μέχρι το 1973 οι μικρές και μεγαλύτερες οργανώσεις δεν κατάφεραν μια κοινή δράση, όπως άλλωστε δεν το κατάφεραν και οι μαζικές παραδοσιακές δυνάμεις (χαρακτηριστική η ασυμφωνία μεταξύ Aριστεράς και Aν. Παπανδρέου το 1970 στη Pώμη).
H Aριστερά σαφώς ήταν ιδεολογικά κυρίαρχη, όχι όμως και οργανωτικά. (Yπενθυμίζεται η σημαντική παρουσία αριστερών ομάδων εκτός KKE και KKEεσ., όπως οι Mαοϊκοί, οι «Δεκεμβριστές», οι Tροτσκιστές και πολλοί αναρχοκομμουνιστές).
Η Νομική και το Πολυτεχνείο απετέλεσαν τομή και επειδή στις βόμβες και στις ένοπλες ενέργειες (παραδοσιακή μέχρι τότε γραμμή αντίστασης στο εσωτερικό της χώρας) αντιπαρέβαλλαν τις μαζικές δράσεις μέσα από μια πρωτόγνωρη για την εποχή διαδικασία ανοιχτών συνελεύσεων.
Αλλωστε μην ξεχνάμε από πού ξεκίνησαν όλα. Οταν, αρχές του 1972, η Χούντα προσπάθησε να αφαιρέσει κεκτημένα δικαιώματα των φοιτητών (3η εξεταστική περίοδος, μεταφορά μαθημάτων και νέο πρόγραμμα σπουδών).
Eκ των υστέρων η γενιά του Πολυτεχνείου αποδείχθηκε και μια τυχερή γενιά. H συμμετοχή στο Πολυτεχνείο ήταν (και) διαβατήριο για την κοινωνική ανέλιξη. Οχι για τους περισσότερους από τους 5.000 που ήταν μέσα, πάντως για μερικούς απ' όσους ήταν ήδη κομματικά οργανωμένοι. Βλέπετε, η επίσημη Ιστορία στήθηκε πάνω στις μεταπολιτευτικές κομματικές ανάγκες.
Ενας από τους πιο ταπεινούς αγωνιστές, ο Παναγιώτης Kανελλάκης («έφυγε» πρόσφατα) έγραψε το 1996 ως επίμετρο στη δική του ιστορία στις φυλακές της ΕΣΑ: Αυτή η ιστορία αποτελεί και μια «ενθύμιση προς ορισμένους από τους συντρόφους της εποχής, τα πρόσωπα των οποίων άθελά τους αλλοιώθηκαν, σχεδόν παραμορφώθηκαν από την αυταρέσκεια της πολιτικής εξουσίας που επάξια κατέλαβαν, εξαργυρώνοντας βιώματα όπως εκείνα».
Η εν ψυχρώ εκτέλεση ενός 23χρονου από δόκιμο ανθυπολοχαγό
Ο 23χρονος ηλεκτρολόγος Μάρκος Καραμανής τραυματίστηκε θανάσιμα, στις 10.30΄ το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973, ενώ βρισκόταν ακάλυπτος στο δώμα του 6ου ορόφου πολυκατοικίας επί της πλατείας Αιγύπτου 1, όταν δέχθηκε στο κεφάλι πυρά τυφεκίου Μ1, προερχόμενα από τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Ιωάννη Λυμπέρη, που βρισκόταν στο δώμα του παλαιού κτιρίου του ΟΤΕ. Μεταφέρθηκε στην κλινική Παντάνασσα (πλατεία Βικτωρίας), όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Στη δήλωση του προϊσταμένου της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Δημητρίου Καψάσκη, το βράδυ της 18ης Νοεμβρίου 1973, αναφέρεται ότι ο Μάρκος Καραμανής «εφονεύθη από αδέσποτη σφαίρα, ευρισκόμενος εις ταράτσαν οικίας επί της διασταυρώσεως των Λεωφ. Αλεξάνδρας και Πατησίων».
(Η κηδεία του έγινε στο Γ΄ Νεκροταφείο. Επτά μήνες αργότερα η γυναίκα του γέννησε ένα αγοράκι).
Την ώρα εκείνη και στο σημείο εκείνο, δρούσε η στρατιωτική φρουρά του ΟΤΕ, δυνάμεως 50 ανδρών του 572ου Τάγματος Πεζικού, υπό τη διοίκηση του λοχαγού Αναστασίου Αναστασίου. Στη δύναμη αυτή προστέθηκε αργότερα ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Λυμπέρης του 573ου Τάγματος Πεζικού, ο οποίος στάλθηκε εκεί από τον 951 Λόχο της ΕΣΑ. Οι άνδρες της φρουράς μοιράστηκαν στους ορόφους του παλαιού κτιρίου (επί της Πατησίων), και ο ανθυπολοχαγός Λυμπέρης τοποθετήθηκε υπεύθυνος στον 5ο όροφο και την ταράτσα (6ος όροφος). Ο Μάρκος Καραμανής και ο άδελφός του Εμμανουήλ Καραμανής, βρίσκονταν την προηγουμένη στο Πολυτεχνείο, όπου είχαν βοηθήσει στη μεταφορά πολλών τραυματιών. Εκείνο το πρωινό, ο Μάρκος Καραμανής, με τον εξάδελφό του Χρήστο Μηλιαράκη, είχαν επιχειρήσει να προσεγγίσουν ξανά το Πολυτεχνείο, αλλά είχαν καταδιωχθεί από τις εκεί στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις και κατέφυγαν στην πολυκατοικία επί της πλατείας Αιγύπτου 1, της οποίας ο θυρωρός Ελευθέριος Χ. Παπαδημητρίου ήταν μακρινός συγγενής τους. Τα δύο εξαδέλφια ανέβηκαν στην ταράτσα της πολυκατοικίας για να παρατηρήσουν τα διαδραματιζόμενα στην περιοχή.
Η κατάθεση
Τη συνέχεια περιγράφει χαρακτηριστικά στην κατάθεσή του ο υπάλληλος του ΟΤΕ Νικόλαος Χατζηχριστοφής, που βρισκόταν μαζί με άλλους επτά συναδέλφους του στον 10ο όροφο του νέου κτιρίου του ΟΤΕ (3ης Σεπτεμβρίου), απ' όπου είχαν εποπτεία επί της ταράτσας του παλαιού κτιρίου και επί της Πατησίων:
«Είδα έναν αξιωματικό να προσπαθεί να πάρει από το χέρι ενός φαντάρου που στεκόταν δίπλα του, το όπλο που κρατούσε. Αφού του το άρπαξε, το έστησε στο στηθαίο, σκόπευσε προς την πολυκατοικία που βρίσκεται στη γωνία Πατησίων και Αιγύπτου, και έριξε μια φορά. Στην ταράτσα αυτής της πολυκατοικίας βρίσκονταν δύο παιδιά, που κοίταζαν προς την Πατησίων. Η ταράτσα είχε κάγκελα από ύψος 30 περίπου εκατοστών, πράγμα που επέτρεπε να βλέπουμε τα παιδιά εντελώς καθαρά. Η σφαίρα που έριξε ο αξιωματικός χτύπησε στην πίσω μεριά της ταράτσας, όπως κατάλαβα από τη σκόνη που σήκωσε. Τα παιδιά τρόμαξαν και τραβήχτηκαν χωρίς να ξέρουν από πού τους πυροβολούν. Ο αξιωματικός τους έριξε και πάλι, δεν θυμάμαι αν τους έριξε συνολικά τέσσερις φορές ή τρεις. Τα παιδιά έτρεξαν στη μεσοτοιχία και κοίταζαν προς τα εκεί, τα πυροβόλησε πάλι και αυτά έπεσαν μπρούμυτα δίπλα στο πεζούλι, το οποίο λόγω μικρού ύψους (30 περίπου εκατοστά) τα έκρυβε, αλλά όχι εντελώς. Διέκρινα ότι ο ένας φορούσε κόκκινη μπλούζα. Ακριβώς αυτός προσπάθησε να σηκωθεί και τότε ο αξιωματικός τον πυροβόλησε και φάνηκε ότι τον πέτυχε. Ο άλλος έτρεξε στο κλιμακοστάσιο, ενώ ο αξιωματικός γύρισε προς την οδό Κότσικα, σκόπευσε και πυροβόλησε ξανά [προφανώς τον 16χρονο μαθητή Αλέξανδρο Σπαρτίδη, βλ. σχετικό φάκελο]. Δεν ξέρω αν πέτυχε κάποιον ή όχι. Είδα όμως να σκοπεύει και να ρίχνει σε μια κοπέλα που βγήκε στην μπαλκονόπορτα. Δεν την πέτυχε και εκείνη βιάστηκε να κλείσει το παράθυρο και να μπει μέσα. Κατόπιν ο ίδιος αξιωματικός άρχισε να ρίχνει με το πιστόλι του προς τον δρόμο, χωρίς να βλέπω ποιους χτυπάει».
Ο Μάρκος Καραμανής και ο Χρήστος Μηλιαράκης είχαν κτυπηθεί και οι δύο στο κεφάλι. Ο πρώτος ήταν νεκρός και ο δεύτερος είχε τραυματιστεί. «Ο αξιωματικός αυτός», ανέφερε στην κατάθεσή του ο Εμμανουήλ Μαρουφίδης, επίσης υπάλληλος του ΟΤΕ, «πυροβολούσε οποιονδήποτε τολμούσε να εμφανιστεί στο οπτικό του πεδίο [...]. Μετά κάθισε και άναψε τσιγάρο. Εκείνη τη στιγμή μπόρεσα να διακρίνω τα διακριτικά του, ήταν δόκιμος αξιωματικός».
Το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών που εκδίκασε την υπόθεση σε πρώτο βαθμό (16 Οκτωβρίου-30 Δεκεμβρίου 1975), έκρινε με το σκεπτικό της απόφασής του:
«Κατά την 10ην πρωινήν ώραν διήρχοντο άρματα μάχης εκ της οδού Πατησίων και οι υπάλληλοι του ΟΤΕ, οι οποίοι ειργάζοντο εις το νέον κτίριον, έσπευσαν εις τα παράθυρα να ίδουν τα άρματα. Τότε είδον, όπως κατέθεσαν επ' ακροατηρίου οι μάρτυρες Παν. Ασδεράκης, Εμ. Μαρουφίδης, Ιωάννης Χατζηχριστοφής και Αλ. Βερνάρδος, ότι εις την ταράτσαν του κτιρίου της οδού Πατησίων (του OΤΕ) είχον ακροβολισθή τρεις έως τέσσερις στρατιώται και επί κεφαλής των ήτο ένας νεαρός αξιωματικός με κράνος, υψηλός, και μελαχροινός με στολήν εκστρατείας, ο οποίος με το περίστροφον εις το χέρι και επί του τοιχείου της ταράτσας επυροβόλει προς τα κάτω. Τούτο συνέβη περί την 10ην πρωινήν του Σαββάτου, 17/11/1973. Κατά την ώραν εκείνην ουδεμία διαδήλωσις εγένετο. Μετ' ολίγον ενεφανίσθησαν εις την ταράτσαν μιας πολυκατοικίας, επί της συμβολής των οδών Πατησίων και Αιγύπτου δύο νεαρά άτομα, μόλις δε είδε ταύτα ο εν λόγω αξιωματικός ήρπασε το τυφέκιον ενός στρατιώτου, ο οποίος ήτο παραπλεύρως του, εσκόπευσε και επυροβόλησε τρις προς την ταράτσαν της πολυκατοικίας ένθα ήσαν τα νεαρά άτομα. Η πρώτη βολή ηστόχησεν, η δεύτερη έπληξε τον έναν νεαρόν, ο οποίος έπεσε χαμαί, και η τρίτη έπληξε τον άλλον νεαρόν, ο οποίος παραπάτησε ολίγον ως μεθυσμένος και έφυγεν(...)
Εις το πρόσωπον του κατηγορουμένου Ιωάννου Λυμπέρη ανεγνώρισαν άπαντες κατά την επ' ακροατηρίου εξέτασίν των, τον πυροβολήσαντα αξιωματικόν. Περί του γεγονότος ότι επυροβόλησεν ο κατηγορούμενος Λυμπέρης κατέθεσαν και ο Παν. Δούκας, τότε έφεδρος επιλοχίας και υπηρετών υπό τας διαταγάς του λοχαγού Αναστασίου εις τον ΟΤΕ, και ο έφεδρος λοχίας Αλέξ. Φλώρος, περί του οποίου εγένετο λόγος ανωτέρω.
Εκ των ριφθέντων υπό του κατηγορουμένου τούτου βλημάτων προς την πολυκατοικίαν της οδού Αιγύπτου εφονεύθη ο Μάρκος Καραμανής, πληγείς εις την κεφαλήν καιρίως και ετραυματίσθη επίσης εις την κεφαλήν ο Χρ. Μηλιαράκης. Εκ των προς την οδόν Κότσικα ριφθέντων πυροβολισμών επλήγη καιρίως ο διερχόμενος την στιγμήν εκείνην νεαρός Αλέξανδρος Σπαρτίδης, όστις και απεβίωσε, συνεπεία του σοβαρού τραύματος, το οποίον προεκάλεσε το βλήμα, εισελθόν εκ της ωμοπλάτης και εξελθόν εκ της κοιλίας. Την σκηνήν της ανθρωποκτονίας του Σπαρτίδη αντελήφθη και ο Αθαν. Παλιούρας, εις τον οποίον ο παθών, πριν εκπνεύση, ανεκοίνωσε το όνομά του και το τηλέφωνον της οικίας του πατρός του και τον παρεκάλεσε να ειδοποιήσει τους οικείους του.
Ο κατηγορούμενος δεν ηρνήθη, κατά την απολογίαν του και εις την προδικασίαν και εις το ακροατήριον, ότι επυροβόλησεν, ουχί με τυφέκιον αλλά με το περίστροφόν του, ισχυρισθείς όμως ότι επυροβόλησεν εις τον αέρα και περαιτέρω, ότι επυροβόλησεν διότι εδέχθη το τμήμα του πυροβολισμούς εκ του έναντι κτιρίου και ότι τα εκείθεν προελθόντα βλήματα άφησαν ίχνη εις τον τοίχον του κτιρίου του ΟΤΕ.
Αμφότεροι οι ισχυρισμοί ούτοι διεψεύσθησαν υπό των εξετασθέντων μαρτύρων». Το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, κήρυξε παμψηφεί αθώο τον Αναστάσιο Αναστασίου και ένοχο τον Ιωάννη Λυμπέρη, δεχόμενο «ελαφρυντικήν περίστασιν εντίμου βίου», καταδικάζοντάς τον «εις πρόσκαιρον κάθειρξιν 20 ετών δι' εκάστην ανθρωποκτονίαν και πρόσκαιρον κάθειρξιν 12 ετών διά την απόπειραν ανθρωποκτονίας» και όρισε «σύνολον ποινής προσκαίρου καθείρξεως κατά συγχώνευσιν το κατά νόμον ανώτατον όριον 25 ετών, αποστέρησιν δε πολιτικών δικαιωμάτων διαρκείας 10 ετών».
Είκοσι τέσσερις φάκελοι, τεκμήριο του εγκλήματος
Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών μια ιστορική έρευνα (με επιστημονικό υπεύθυνο τον διευθυντή ερευνών Λεωνίδα Καλλιβρετάκη) υπό τον τίτλο «Τεκμηριώνοντας τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1973».
Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας επιχειρείται η συγκέντρωση και επεξεργασία με επιστημονικές μεθόδους τεκμηρίων που αφορούν σε πολλές παραμέτρους των γεγονότων εκείνων των ημερών, όπως το χρονικό της εξέγερσης, το επιχειρησιακό σχέδιο για την καταστολή της, η εξέλιξη των γεγονότων έξω από το Πολυτεχνείο. Ενα από τα ζητούμενα είναι, φυσικά, ο αριθμός και η ταυτότητα των θυμάτων.
Κάθε στοιχείο που είδε το φως της δημοσιότητας όλα αυτά τα χρόνια, οι επίσημες ανακοινώσεις του καθεστώτος, οι πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν στον παράνομο Τύπο της εποχής, οι αγγελίες κηδειών στις εφημερίδες, οι κάθε προέλευσης λίστες που έκαναν την εμφάνισή τους μετά τη μεταπολίτευση, οι προανακριτικές και ανακριτικές έρευνες, συνεντεύξεις συγγενών, οι καταθέσεις μαρτύρων στη δίκη του 1975, συγκεντρώνονται, αποδελτιώνονται, συσχετίζονται κριτικά, εντοπίζονται οι αλληλοεπικαλύψεις, οι παρανοήσεις, τα λάθη στην αντιγραφή και οι μεταξύ τους παρεκκλίσεις.
Η έρευνα έχει προχωρήσει έτσι στη συγκρότηση ενός τεκμηριωμένου καταλόγου, ο οποίος παραμένει προσωρινός, καθώς εξακολουθεί συνεχώς να εμπλουτίζεται και να διορθώνεται.
Μέχρι τη στιγμή αυτή, έχουν καταγραφεί είκοσι τέσσερις (24) πλήρως τεκμηριωμένες περιπτώσεις. Για καθεμιά από αυτές συγκροτείται ένας ιδιαίτερος φάκελος, με βιογραφικά στοιχεία, τις συνθήκες θανάτου και αναλυτική παράθεση όλων των πηγών που εντοπίστηκαν.
Ενδεικτικά αποσπάσματα από τον φάκελο τεκμηρίωσης μιας τέτοιας περίπτωσης, όχι ιδιαίτερα γνωστής, παρουσιάζονται σήμερα. Ο Μάρκος Καραμανής έπεσε νεκρός το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973. Πράγματι -κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό- οι περισσότεροι φόνοι έλαβαν χώρα κατά το 48ωρο που επακολούθησε την εισβολή του τανκ και την εκκένωση του Πολυτεχνείου, στο πλαίσιο της επιχείρησης καταστολής που εξαπολύθηκε σε όλο το Λεκανοπέδιο, όταν οι κρατούντες διαπίστωσαν ότι υπήρξε μια αναζωπύρωση των κινητοποιήσεων. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία υπήρξαν θύματα πυρών προερχομένων από στρατιωτικές μονάδες που είχαν ακροβολιστεί σε διάφορα σημεία της πόλης ή διέτρεχαν τους δρόμους της Αθήνας με τεθωρακισμένα οχήματα.
Ενα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι, σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων, στην περίπτωση του Μάρκου Καραμανή εντοπίστηκε και καταδικάστηκε ο φυσικός αυτουργός του φόνου του.
Η λίστα με τους πραγματικούς νεκρούς της εξέγερσης του Νοέμβρη
1. Σπυρίδων Κοντομάρης του Αναστασίου, 57 ετών, δικηγόρος (πρώην βουλευτής Κερκύρας της Ενωσης Κέντρου), στις 16.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Γεωργίου Σταύρου & Σταδίου.
2. Διομήδης Κομνηνός του Ιωάννη, 17 ετών, μαθητής, κάτοικος Λευκάδος 7, Αθήνα. Στις 16.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Αβέρωφ & Μάρνη.
3. Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973, μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας και Σόλωνος.
4. Toril Margrethe Engeland του Per Reidar, 22 ετών, φοιτήτρια από το Mόλντε της Νορβηγίας. Στις 16.11.1973.
5. Βασίλειος Φάμελλος του Παναγιώτη, 26 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από τον Πύργο Ηλείας, κάτοικος Κάσου 1, Κυψέλη, Αθήνα. Στις 16.11.1973.
6. Γεώργιος Σαμούρης του Ανδρέα, 22 ετών, φοιτητής Παντείου, από την Πάτρα, κάτοικος πλατείας Κουντουριώτου 7, Κουκάκι. Στις 16.11.1973 Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων.
7. Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973 στην περιοχή του Πολυτεχνείου.
8. Σπύρος Μαρίνος του Διονυσίου, επονομαζόμενος Γεωργαράς, 31 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από την Εξωχώρα Ζακύνθου. Στις 16.11.1973, στην περιοχή του Πολυτεχνείου.
9. Νικόλαος Μαρκούλης του Πέτρου, 24 ετών, εργάτης, από το Παρθένι Θεσσαλονίκης, κάτοικος Χρηστομάνου 67, Σεπόλια στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στην πλατεία Βάθης.
10. Αικατερίνη Αργυροπούλου 76 ετών, κάτοικος Κέννεντυ και Καλύμνου, Αγιοι Ανάργυροι Αττικής. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της.
11. Στυλιανός Καραγεώργης του Αγαμέμνονος, 19 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Μιαούλη 38, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 17.11.1973, στην οδό Πατησίων.
12. Μάρκος Καραμανής του Δημητρίου, 23 ετών, ηλεκτρολόγος, από τον Πειραιά, κάτοικος Αιγάλεω. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν σε ταράτσα επί της πλατείας Αιγύπτου 1.
13. Αλέξανδρος Σπαρτίδης του Ευστρατίου, 16 ετών, μαθητής, από τον Πειραιά, κάτοικος Αγίας Λαύρας 80, Αθήνα. Στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση Πατησίων και Κότσικα.
14. Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αριστομένους 105, Αθήνα. Στις 17.11.1973,στην πλατεία Ομονοίας.
15. Γεώργιος Γεριτσίδης του Αλεξάνδρου, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Ελπίδος 29, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 17.11.1973, μέσα στο αυτοκίνητό του στα Νέα Λιόσια.
16. Βασιλική Μπεκιάρη του Φωτίου, 17 ετών, εργαζόμενη μαθήτρια, κάτοικος Μεταγένους 8, Νέος Κόσμος. Στις 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού της.
17. Δημήτρης Θεοδωράς του Θεοφάνους, 5½ ετών, κάτοικος Ανακρέοντος 2, Ζωγράφου. Στις 17.11.1973, ενώ διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας με τη λεωφόρο Παπάγου στου Ζωγράφου.
18. Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας, 43 ετών, Αφγανός τουρκικής υπηκοότητας, ταχυδακτυλουργός, κάτοικος Μύρωνος 10, Αγιος Παντελεήμονας, Αθήνα. Στις 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Χέυδεν και Αχαρνών.
19. Αλέξανδρος Παπαθανασίου του Σπυρίδωνος, 59 ετών, συνταξιούχος εφοριακός, κάτοικος Νάξου 116, Αθήνα. Στις 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση Δροσοπούλου και Κύθνου.
20. Ανδρέας Κούμπος του Στεργίου 63 ετών, βιοτέχνης, κάτοικος Αμαλιάδος 12, Κολωνός. Στις 18.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Γ΄ Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου.
21. Μιχαήλ Μυρογιάννης του Δημητρίου, 20 ετών, ηλεκτρολόγος, κάτοικος Ασημάκη Φωτήλα 8, Αθήνα. Στις 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη.
22. Κυριάκος Παντελεάκης του Δημητρίου, 44 ετών, δικηγόρος, κάτοικος Φερών 5, Αθήνα. Στις 18.11.1973, στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος.
23. Ευστάθιος Κολινιάτης, 47 ετών, κάτοικος Νικοπόλεως 4, Καματερό Αττικής. Κτυπήθηκε στις 18.11.1973.
24. Ιωάννης Μικρώνης του Αγγέλου, 22 ετών, φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, από την Ανω Αλισσό Αχαΐας. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών.
