Γράφει ο Αναστάσιος Μαρίνος
Διδάκτωρ Νομικής και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ.
Από τη Μεταπολίτευση και μετάξεκίνησε μια προσπάθεια χωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απευθυνόμενος στον τότε Αρχιεπίσκοπο Μακαριστό Σεραφείμ, είπε χαρακτηριστικά: «Θα χωρίσουμε τα τσανάκια μας».
Τελικώς, τέτοιος χωρισμός δεν θεσπίστηκε καίτοι έγινε μία εξ υφαρπαγής απόπειρα προς τούτο από τον συντακτικό νομοθέτη του 1974, η οποία απέτυχε. Πολλοί όμως ήσαν εκείνοι, νομικοί και μη, που εξακολούθησαν να επαναφέρουν το ζήτημα αυτό εξ αφορμής διαφόρων θεμάτων όπως ο πολιτικός γάμος, ο θρησκευτικός όρκος, η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία κ.ά. Προσφάτως ετέθη εκ νέου το ζήτημα της απομακρύνσεως των θρησκευτικών συμβόλων (Εσταυρωμένου, Εικόνων) από τις σχολικές αίθουσες διδασκαλίας και από άλλους δημόσιους χώρους όπως οι αίθουσες συνεδριάσεως των Δικαστηρίων, εξ αφορμής μιας αποφάσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Ειδικότερα, ενώπιον του ιταλικού Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) προσέφυγε μία ιταλίδα μητέρα η οποία θεώρησε ότι θίγεται η συνείδηση των παιδιών της λόγω της υπάρξεως του Εσταυρωμένου στις αίθουσες του σχολείου όπου φοιτούσαν.
Το ιταλικό ΣτΕ απέρριψε το αίτημά της, κάνοντας δεκτό ότι η ύπαρξη του Εσταυρωμένου στις σχολικές αίθουσες δεν αντιβαίνει προς τις αρχές του λαϊκού κράτους (σ.σ.: ως λαϊκό ορίζεται το Κράτος στο οποίο υπάρχει πλήρης διαχωρισμός μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας). Κατά της αποφάσεως αυτής, η μητέρα προσέφυγε ενώπιον του ΕΔΑΔ το οποίο με την από 3.11.2009 απόφασή του, ανέτρεψε την απόφαση του ιταλικού δικαστηρίου και δέχτηκε, καταδικάζοντας την Ιταλία, ότι πρέπει να αφαιρεθούν τα θρησκευτικά σύμβολα από τις αίθουσες των σχολείων.
Ηδη πολλοί είναι αυτοί που ζητούν να τύχει εφαρμογής και στην Ελλάδα η ως άνω απόφαση του ΕΔΑΔ. Εχω τη γνώμη ότι τέτοια εφαρμογή δεν είναι δυνατή για τον λόγο που εκθέτω κατωτέρω:
Το ΕΔΑΔ έκρινε την υπόθεση αυτή, εν όψει του καθεστώτος σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας το οποίο ισχύει στην Ιταλία, δηλαδή του πλήρους χωρισμού τους (λαϊκό κράτος). Αντίστοιχο καθεστώς υπάρχει και στη Γαλλία.
Σε ένα τέτοιο (λαϊκό) κράτος η ανάρτηση των Εικόνων και του Σταυρού στα σχολεία αποτελεί παραβίαση της αρχής της θρησκευτικής ουδετερότητας την οποία οφείλει να τηρεί ένα λαϊκό Κράτος. Η ερμηνεία αυτή της συγκεκριμένης αποφάσεως του ΕΔΑΔ προκύπτει από το ίδιο το κείμενό της. Ετσι, στην υπ΄ αριθμ. 30 σκέψη αυτής ορίζονται τα εξής: «Με την επιβολή της υποχρεώσεως να εκτίθεται ο Εσταυρωμένος στις σχολικές αίθουσες διδασκαλίας, το Κράτος προσδίδει στη Ρωμαιοκαθολική θρησκεία μια προνομιακή θέση...» και τούτο απαγορεύεται διότι «...η έννοια του λαϊκού Κράτους σημαίνει ότι το Κράτος πρέπει να παραμένει ουδέτερο και να τηρεί ίσες αποστάσεις έναντι των θρησκειών και δεν επιτρέπεται να θεωρείται ότι ευρίσκεται πλησιέστερα προς ορισμένους πολίτες σε σχέση με άλλους εξ αυτών».
Ρητώς δε δέχεται (βλ. σκέψη 38) ότι «...οι εθνικές Αρχές έχουν ένα ευρύ πλαίσιο εκτιμήσεως επί θεμάτων συνθέτων και ευαίσθητων, συνδεδεμένων στενώς με την πνευματική καλλιέργεια και την ιστορία...» και υπό την έννοια αυτή, συνεχίζει η απόφαση, «...η τοποθέτηση ενός συμβόλου θρησκευτικού σε δημόσιο χώρο δεν θα υπερέβαινε τα περιθώρια εκτιμήσεως κάθε Κράτους... δοθέντος ότι στην Ευρώπη υπάρχει ποικιλία στάσεων έναντι του ζητήματος αυτού όπως π.χ. στην Ελλάδα όπου για όλες τις πολιτικές και στρατιωτικές τελετές προβλέπεται η ενεργός συμμετοχή ενός λειτουργού της Ορθόδοξης λατρείας επί πλέον δε τη Μεγάλη Παρασκευή υπάρχει εθνικό πένθος και όλα τα γραφεία και τα εμπορικά καταστήματα είναι κλειστά όπως ακριβώς στην Αλσατία» (σ.σ.: στη γαλλική επαρχία Αλσατίας και Λωραίνης δεν ισχύει καθεστώς λαϊκού Κράτους).
Εν προκειμένω, στην Ελλάδα και με βάση τα οριζόμενα στο ελληνικό Σύνταγμα, δεν θεσπίζεται χωρισμός Κράτους από την Εκκλησία ούτως ώστε να κάνουμε λόγο για λαϊκό κράτος και συνεπώς για υποχρέωση τηρήσεως θρησκευτικής ουδετερότητος εκ μέρους της Πολιτείας, και κατ΄ επέκτασιν, για απαγόρευση αναρτήσεως θρησκευτικών συμβόλων σε δημόσιους χώρους. Αντιθέτως μάλιστα, το ίδιο το Σύνταγμα επιβάλλει τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία κατά το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα, όπως έχει άλλωστε δεχθεί και το Συμβούλιο της Επικρατείας (βλ. ΣτΕ 3356/1995). Ούτως έχει το ζήτημα και οι διατυπώσαντες αντίθετη άποψη, όπως το Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι, υπέπεσαν σε λάθος βαρύ. Ατυχώς, η λανθασμένη αυτή άποψη έχει υιοθετηθεί και από καθηγητή μιας εκ των Νομικών μας Σχολών.
Αναρωτιέμαι λοιπόν πώς είναι δυνατόν και υπό ποίαν έννοιαν θα εφαρμοσθεί η απόφαση αυτή του ΕΔΑΔ στην Ελλάδα; Εξάλλου η εφαρμογή της ενδέχεται να έχει και άλλες συνέπειες: Μήπως δηλαδή θα πρέπει να αφαιρέσουμε και τον Σταυρό από τη σημαία; Με ανάλογηνοοτροπία όλα να τα περιμένει κανείς...
[ΤΟ ΒΗΜΑ]
