Γράφει η Ειρήνη Μητροπούλου
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και η αναπαραγωγή, μηχανική ή ψηφιακή, χωρίς προηγούμενη άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 που ισχύει στην Ελλάδα και κανόνες διεθνούς δικαίου. Και τι μ΄ αυτό; Μετά τη μουσική και τις ταινίες, οι χάκερ έχουν βάλει στο στόχαστρο τα βιβλία στο Ιnternet. Ξέρουν να σπάνε τους κώδικες προστασίας των μπεστ σέλερ και τα προσφέρουν ήδη δωρεάν σε sites ανταλλαγής ψηφιακών αρχείων.
Στις 15 Σεπτεμβρίου η Αmazon. com άρχισε να πουλάει την ψηφιακή έκδοση του νέου μυθιστορήματος του Νταν Μπράουν. Κάθε e-book, που στοιχίζει 9,99 δολάρια (6,69 ευρώ), προστατεύεται από DRΜ (digital rights management, την κατοχύρωση των ψηφιακών πνευματικών δικαιωμάτων), λογισμικά που θεωρητικώς εμποδίζουν την παράνομη αντιγραφή. Ενα τέταρτο της ώρας αργότερα, μηνύματα στο Τwitter ενημέρωσαν κάθε ενδιαφερόμενο ότι ένα ψηφιακό αντίτυπο του «Χαμένου Συμβόλου» («Τhe Lost Symbol») έχει ανέβει και διατίθεται, δωρεάν φυσικά, σε ιστοτόπους ανταλλαγής αρχείων «από χρήστη σε χρήστη» (τα λεγόμενα «peer to peer» στα αγγλικά).
Υστερα από 48 ώρες ειδικοί σε συστήματα ηλεκτρονικής ασφαλείας στις ΗΠΑ υπολόγιζαν ότι μόνο στο Τorrent, ένα από τα πιο γνωστά τέτοια sites, το «Χαμένο Σύμβολο» είχε κατέβει παρανόμως περί τις 40.000 φορές.
Από εκεί, το πειρατικό e-book εξαπλώνεται σε δεκάδες sites. Τα ίχνη του χάνονται από κάθε έλεγχο και στατιστική καταγραφή. Ποιος μπορεί να κυνηγήσει τους χάκερ και να εισπράξει δικαιώματα;
Η πειρατεία των ηλεκτρονικών βιβλίων λογοτεχνίας είναι φαινόμενο σχετικώς καινούργιο και η αγορά προς το παρόν μικρή. Σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, μόλις το 6% των αναγνωστών λέει ότι θα διάβαζε λογοτεχνία, για ψυχαγωγία, στην οθόνη.
Εχει προηγηθεί, από το 1999, το Νapster και η έκρηξη της μόδας των downloads αρχείων μουσικής από το Ιnternet. Στο τέλος του 2005 προγράμματα όπως το WinΜx και το eΜule άνοιξαν τον δρόμο για την online πειρατεία των κινηματογραφικών ταινιών. Και μετά ήρθε το Κindle της Αmazon. com. Μια συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης που κυκλοφόρησε σε 100 χώρες, διαφημισμένη ως «ηλεκτρονική βιβλιοθήκη» με 300.000 τίτλους ήδη διαθέσιμους στα αγγλικά.
Εκδότες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού λένε ότι μαζί του άρχισε το φαινόμενο της «ναπστεροποίησης του βιβλίου», ένα πεδίο δόξης λαμπρό για τους χάκερ των e-books.
Στον αγγλόφωνο κόσμο ψηφιακά βιβλιοπωλεία όπως το Αmazon ή το Βarnes & Νoble προτείνουν στους πελάτες εκατοντάδες χιλιάδες τίτλους. Συνήθως τα DRΜ επιτρέπουν στον χρήστη που έχει πληρώσει να κάνει κάποια αντίγραφα για προσωπική χρήση. Προϋποτίθεται κάποια γραφειοκρατική διαδικασία. Στη θεωρία και διά νόμου απαγορεύεται να τυπώσει το ψηφιακό βιβλίο ή να το δανείσει σε κάποιον φίλο.
Στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η πειρατεία του ηλεκτρονικού βιβλίου έχει το φολκλόρ και τους ήρωές της ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ο πιο γνωστός είναι ο Ντμίτρι Σκλιάροφ, ένας νεαρός ρώσος προγραμματιστής που έσπασε πρώτος το σύστημα προστασίας κειμένων σε μορφή αρχείου (φορμάτ) ΡDF που πουλούσε η Αdobe. Ηταν τέτοια η επιτυχία, ώστε έλαβε πρόσκληση από αμερικανούς χάκερ να παραστεί σε συνέδριό τους στο Λας Βέγκας. Εκεί τον συνέλαβε το FΒΙ τον Ιούλιο του 2001. Απελευθερώθηκε λίγους μήνες αργότερα, όταν η Αdobe απέσυρε την αγωγή κατόπιν πιέσεων οργανώσεων υπεράσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Από εφέτος η ρωσική εταιρεία πληροφορικής ΕlcomSoft, στην οποία εργαζόταν ο Σκλιάροφ, άρχισε να πουλάει στο Διαδίκτυο ένα νέο λογισμικό που «σπάει» κωδικούς ασφαλείας, ονόματι ΑΡDFΡR, προς 99 δολάρια. Θεωρητικώς το αγοράζουν όσοι έχουν χάσει τους κωδικούς πρόσβασης σε αρχεία τους, για να τους ανακτήσουν, αλλά ποιος μπορεί να τους ελέγξει;
Η ιδεολογία των χάκερ του βιβλίου είναι ίδια με αυτήν των άλλων πειρατών του Διαδικτύου. Πιστεύουν ότι είναι ήρωες της ελεύθερης διακίνησης ιδεών και προϊόντων του πολιτισμού, η πρωτοπορία μιας νέας παγκόσμιας δημοκρατίας της γνώσης, η οποία θα διατίθεται δωρεάν, και χωρίς σύνορα, σε όλους. Προς το παρόν το διεθνές δίκαιο τους διώκει σαν κλέφτες δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Παραβάτες οι Ελληνες εξαιτίας άγνοιας του νόμου
«Στην Ελλάδα υπάρχει ζήτημα αναθεώρησης της νομοθεσίας στην ψηφιακή εποχή. Ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας του υπουργείου Πολιτισμού είχε επεξεργαστεί σχέδιο νόμου, αλλά δεν προχώρησε» λέει ο Αρης Πετρόπουλος, διευθυντής του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Για το 2008 ο ΟΣΔΕΛ έχει αποδώσει στα μέλη του, έλληνες εκδότες και συγγραφείς, το ποσό των 2 εκατ. ευρώ από δικαιώματα αναπαραγωγής των έργων τους. Ομως, το ποσό αυτό είναι ακόμη πολύ μικρό σε σχέση με το σύνολο των δικαιωμάτων.
Στα 12 χρόνια της λειτουργίας του ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός έχει κερδίσει δίκες, πέτυχε εξωδικαστικούς διακανονισμούς και έχει διανείμει μεγάλα ποσά στους 1.700 δικαιούχουςμέλη του, κυρίως για μη λογοτεχνικά έργα.
Οι περισσότερες παραβάσεις γίνονται εν αγνοία του νόμου από πανεπιστήμια, από διδακτικό προσωπικό και φοιτητές, για φωτοτυπίες σημειώσεων.
«Αλλά τον τελευταίο χρόνο, σε κάποια sites, όπως το ebibliothiki.blogspot.comκαι το gamato.info, έχουν ανέβει σκαναρισμένα σε ελεύθερη πρόσβαση και λογοτεχνικά έργα στα ελληνικά» λέει ο κ. Πετρόπουλος. Φαίνεται ότι ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ο συγγραφέας τον οποίο προτιμούν οι περισσότεροι πειρατές του ηλεκτρονικού βιβλίου στην Ελλάδα. Τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του τα έχει ο θετός γιος της χήρας του συγγραφέα, ο κύπριος πρώην υπουργός και δεξί χέρι του Μακαρίου, εκδότης Πάτροκλος Σταύρου.
Σύμφωνα με τον ΟΣΔΕΛ, το 2008 τουλάχιστον οκτώ sites ανέβαζαν λογοτεχνικά έργα στα ελληνικά, χωρίς να αποδίδουν πνευματικά δικαιώματα σε εκείνους που τα δικαιούνται. Οσοι ανέγραφαν υπευθύνους επικοινωνίας στα sites τους, το πλήρωσαν. Υστερα από τη νομική προσβολή, αναγκάστηκαν να κατεβάσουν τα έργα από το Ιnternet.
«Τον Μάιο του 2009 κατέβηκε έργο, λόγω δικής μας παρέμβασης. Αλλά ανέβηκε πάλι, στις αρχές του Οκτωβρίου, χωρίς να αναγράφεται υπεύθυνος επικοινωνίας. Η έδρα τους είναι εκτός Ελλάδος» λέει ο κ. Πετρόπουλος.[πηγή]
