Γράφει η Γιώτα Αργυροπούλου
Δέκα χρόνια και 60 εκατομμύρια λίρες σε πωλήσεις μετά τη διοργάνωση του πρώτου Greek Sales από τον οίκο Sotheby's στο Λονδίνο, αναζητάμε την άκρη του νήματος στην επιτυχημένη είσοδο της ελληνικής τέχνης του 19ου και 20ού αιώνα στη διεθνή αγορά.
Ρεαλιστικές σκηνές μέσα από την ελληνική ιστορία, η ζωή στα αστικά κέντρα της εποχής, τοπία και προσωπογραφίες αποτελούν τις εικόνες που έχτισαν τη ζωγραφική εκείνης της εποχής, με καλλιτέχνες όπως ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Κωνσταντίνος Βολανάκης και ο Νικόλαος Γύζης αλλά και αργότερα οι νεωτεριστές της εποχής Νικόλαος Λύτρας, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και Κωνσταντίνος Παρθένης.
Ο οίκος Sotheby’s καθιέρωσε δημοπρασίες αφιερωμένες αποκλειστικά στην ελληνική τέχνη τον Οκτώβριο του 2001. Σήμερα μπορεί να υπερηφανεύεται για τα θεαματικά αποτελέσματα. Ο Κωνσταντίνος Φράγκος, senior director ελληνικής τέχνης και ευρωπαϊκής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, ο οποίος έχει τη βασική ευθύνη και την επίβλεψη για τη διοργάνωση των Greek Sales, μας μυεί στον κόσμο των δημοπρασιών.
Στο κυνήγι της ελληνικής τέχνης
μεγαλωμένος στη Νέα Υόρκη από Ελληνες γονείς, η αγάπη του Κ. Φράγκου για την τέχνη τού κληροδοτήθηκε από τον πατέρα του, ο οποίος ήταν λάτρης της ζωγραφικής, με αποτέλεσμα να κάνουν συχνά επισκέψεις σε μουσεία και γκαλερί. Αρχισε να ασχολείται με την τέχνη ήδη από το σχολείο και αυτό χρωμάτισε τις σπουδές και τις επαγγελματικές του επιλογές. Αφού δούλεψε για πολλά χρόνια σε υπεύθυνες θέσεις στους μεγαλύτερους οίκους δημοπρασιών στη Νέα Υόρκη, κατέληξε στα Greek Sales. «Η αλήθεια είναι ότι από τότε που μπορώ να θυμηθώ τον εαυτό μου, η τέχνη με μάγευε.
Η ελληνική καταγωγή μου και το ενδιαφέρον μου για την ελληνική τέχνη με βοήθησαν το 2001 να γίνω υπεύθυνος για τα Greek Sales του οίκου Sotheby’s και να μετακινηθώ στο Λονδίνο, όπου και ζω σήμερα. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι πάντα ήθελα να ασχοληθώ με την τέχνη και ο χώρος των δημοπρασιών απλά με κέρδισε», σχολιάζει. Και μας αποκωδικοποιεί τι ακριβώς περιλαμβάνει η θέση του στον οίκο: «Το βασικότερο ίσως από τα καθήκοντά μου είναι η εκτίμηση έργων τέχνης.
Εκπροσωπώ τον οίκο Sotheby’s σε συναντήσεις με υποψηφίους πελάτες που έχουν δείξει ενδιαφέρον να δώσουν ένα έργο προς δημοπράτηση και με συλλέκτες που απλώς επιθυμούν την εκτίμηση ενός ειδικού για κάποιο έργο που έχουν στην κατοχή τους. Δεδομένου πως οι πελάτες του οίκου προέρχονται κυριολεκτικά από κάθε γωνιά της Γης, καταλαβαίνετε ότι στο πρόγραμμά μου τα ταξίδια είναι πάρα πολύ συχνά.
Μία φορά τον μήνα, κατά μέσο όρο, επισκέπτομαι επίσης την Ελλάδα, για να εκτιμήσω έργα από κοντά. Η ανεύρεση και η εκτίμηση έργων ελληνικής τέχνης αποτελεί πάντα το πρωταρχικό μου ενδιαφέρον».
Μιλώντας με αριθμούς
τα greek sales των Sotheby’s έχουν αποδειχτεί εξαιρετικά προσοδοφόρα. Από τον Οκτώβριο του 2001 μέχρι σήμερα, οι πωλήσεις τους υπολογίζoνται περίπου στα 60 εκ. στερλίνες με τη δημοπρασία του Απριλίου του 2008 να συγκεντρώνει 9.566.050 στερλίνες, το υψηλότερο ποσό δημοπρασίας που έχει γίνει ποτέ με έργα ελληνικής τέχνης, ενώ ο ετήσιος τζίρος μέσα στα χρόνια των Greek Sales αυξήθηκε κατά 550%.
Ποιοι είναι, όμως, οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν την ανοδική πορεία πωλήσεων ελληνικών έργων τέχνης; «Νομίζω ότι βασικό ρόλο έπαιξε κατ’ αρχάς η κορυφαία ποιότητα των έργων όπως επίσης και η παγκόσμια παρουσία του οίκου, χάρις στην οποία η ελληνική τέχνη δεν προσελκύει πια μόνον το ενδιαφέρον των Ελλήνων και της ομογένειας, αλλά γίνεται όλο και πιο γνωστή στο εξωτερικό.
διεθνής αγορά δείχνει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών τόσο των «κλασικών» όσο και των νεότερων. Από το 2001, λοιπόν, παρατηρούμε μια σταθερά ανοδική πορεία με εντυπωσιακά αποτελέσματα και το ενδιαφέρον των συλλεκτών να αυξάνεται θεαματικά. Επίσης, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και την είσοδο νέων συλλεκτών τα τελευταία χρόνια, που έχει δημιουργήσει νέες συνθήκες στο τοπίο της αγοράς έργων τέχνης στην Ελλάδα».
Κάθε δημοπρασία, πάντως, διέπεται από δύο αντίρροπες δύναμεις: Ρομαντισμός και εμπόριο τα ελληνικά έργα που εμπορεύονται τα Greek Sales εστιάζουν στον 19ο και τον 20ό αιώνα, σε έργα γνωστών Ελλήνων ζωγράφων όπως του Τσαρούχη, του Διαμαντόπουλου, του Γαΐτη κ.ά. αλλά και πιο «κλασικών», που είναι πολύ σπάνια και έχουν μεγάλη ιστορική αξία όπως του Γιώργου Ιακωβίδη, του Θεόδωρου Ράλλη ή του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
Οι αγοραστές αυτών των έργων είναι κατά μεγάλο ποσοστό Ελληνες, οι οποίοι εκδηλώνουν συχνά στις δημοπρασίες έναν καλώς εννοούμενο πατριωτισμό. «Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι συλλέκτες συμμετέχουν και διεκδικούν έργα ακριβώς επειδή θέλουν να παραμείνουν σε ελληνικά χέρια.
Ειδικά όταν πρόκειται για πίνακες του 19ου αιώνα, που θεωρούνται όχι μόνον κλασικοί, αλλά και σπάνιοι και συχνά περιέχουν ιστορικές αναφορές, έχουν ιδιαίτερη απήχηση στους Ελληνες συλλέκτες. Πολλές φορές, μάλιστα, ενδιαφέρον δείχνουν και φορείς και ιδρύματα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό αφού έτσι έχει την ευκαιρία και το ευρύ κοινό να θαυμάσει από κοντά τα έργα.
Για παράδειγμα, "Η Γιορτή στα Μέγαρα" του Νικηφόρου Λύτρα, που είχε πωληθεί από τον οίκο Sotheby’s στις 15 Νοεμβρίου 2006, ανήκει τώρα στη συλλογή της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος».
Η σπανιότητα της ελληνικής τέχνης εκείνης της περιόδου, πέρα από την καλλιτεχνική αξία, χαρίζει στα έργα και μια μεγαλύτερη βαρύτητα στη διεθνή αγορά της τέχνης, η οποία αιτιολογεί και τις τιμές ρεκόρ που φτάνουν στις δημοπρασίες. Σχετικά με τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, ρωτάμε τη γνώμη του Κ. Φράγκου αν θα μπορούσε να χαρεί κάποια στιγμή μια αντίστοιχη επιτυχία στις διεθνείς αγορές. «Θεωρώ ότι η σύγχρονη ελληνική τέχνη παρουσιάζει καθ’ όλα αξιόλογους εκπροσώπους, όπως οι Μυταράς, Φασιανός, Κόττης, Τέτσης και Καράς, οι οποίοι έχουν αποκτήσει το δικό τους κοινό στις δημοπρασίες.
Για παράδειγμα, η ζήτηση για τα έργα του Τέτση αυξάνεται συνεχώς και έχουμε παρατηρήσει πως σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, οι τιμές που αγγίζει σε Greek Sales έχουν ανέβει ιδιαίτερα. Μάλιστα, στο Greek Sale που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2008 το έργο του «Θάλαττα» πωλήθηκε για €179.252, ποσό που αποτελεί νέο ρεκόρ για τον καλλιτέχνη.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και πολλοί ανερχόμενοι αλλά καθ’ όλα αξιόλογοι δημιουργοί, οι οποίοι αποτελούν κατά τη γνώμη μου εγγύηση για τη μελλοντική ανάπτυξη και πρόοδο της ελληνικής τέχνης, καθώς δημιουργούν ζήτηση κυρίως από νέους συλλέκτες που εισέρχονται τώρα στον χώρο».
Το μέλλον σε στερλίνες
με ποιον τρόπο όμως θα μπορούσε η ελληνική τέχνη να μπει στη διεθνή αγορά ακόμα πιο δυναμικά; «Θεωρώ ότι αυτό γίνεται σταδιακά και ήδη βλέπουμε αντιπροσωπευτικά δείγματα δουλειάς των καλλιτεχνών, έργα σπάνια και με υψηλή καλλιτεχνική αξία να έχουν υψηλή ζήτηση. Πιστεύω ότι η ελληνική αγορά τέχνης θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία όσο θα προσφέρονται σημαντικά έργα, ενώ τα υψηλά αποτελέσματα και η διεθνής παρουσία του οίκου Sotheby’s θα συγκεντρώνουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον και των ξένων συλλεκτών.
Βέβαια, η ελληνική αγορά εξακολουθεί να είναι αρκετά «φθηνότερη» από τις άλλες αγορές, καθώς οι τιμές των περισσότερων ελληνικών έργων κυμαίνονται ακόμα αρκετά χαμηλά σε σχέση με αυτές των ξένων. Υπάρχουν όμως μεγάλα περιθώρια ανόδου».
Τα δέκα τοπ έργα της τελευταίας δημοπρασίας των Sotheby’s
Νοέμβριος 2009
* 1) Νικόλαος Γύζης «Διαβάζοντας τη μοίρα», €363.011.
* 2) Σπύρος Βασιλείου «Οδός Πατησίων, Αθήνα», €222.383.
* 3) Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας «Ο αιχμάλωτος (Ελαιόδεντρα)», €202.293.
* 4) Νικόλαος Γύζης «Νεαρή γυναίκα πλένεται δίπλα σε ποτάμι», €202.293.
* 5) Γεώργιος Ιακωβίδης «Νεαρό αγόρι», €155.417.
* 6) Γιώργος Μπουζιάνης «Αγόρι με ραβδί», €115.237.
* 7) Γιώργος Μπουζιάνης «Τρεις φιγούρες», €108.541.
* 8) Αλέκος Φασιανός «Η αγκαλιά», €101.844.
* 9) Γιάννης Σπυρόπουλος «Λόγος Β, 1965», €101.844.
* 10) Γιάννης Σπυρόπουλος «Πειραιάς», €88.451.
* Δημήτριος Γαλάνης «Πορτρέτο της Φανής, Η σύζυγος του καλλιτέχνη», €88.451.
* Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας «Οι τρεις ράφτες», €88.451.
Οι ακριβότερες πωλήσεις σε Greek Sales των Sotheby’s
* Κωνσταντίνος Βολανάκης «Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», €1.970.855.
* Νικηφόρος Λύτρας «Γιορτή στα Μέγαρα», €1.138.396,
* Θεόδωρος Ράλλης «Η Αιχμάλωτη», €1.046.232.
* Νικηφόρος Λύτρας «Το άτακτο εγγόνι», €1.082.215.
* Κωνσταντίνος Βολανάκης «Το λιμάνι του Βόλου τη νύχτα», €951.965.
* Κωνσταντίνος Παρθένης «Η Παναγία με τον Χριστό», €950.875.
* Νικόλαος Γύζης «Η νέα άφιξη (Η γέννηση του Τηλέμαχου Γύζη)», €906.457.
* Κωνσταντίνος Παρθένης «Περίπατος της Καρυάτιδας», €853.121.
* Θεόδωρος Βρυζάκης «Ο αποχαιρετισμός του παλικαριού», €853.121.
* Νικόλαος Γύζης «Παππούς και εγγονός», €832.732.
[ΕΘΝΟΣ]
