Το 2009 πήρε μαζί του για πάντα ανθρώπους που αγαπήσαμε από τον χώρο του πολιτισμού και των τεχνών. Ανθρώπους που άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στον δημόσιο βίο, γιατί εκτός από σπάνιο ταλέντο διέθεταν και ψυχή. Αναντικατάστατους, σε πείσμα όλων εκείνων που με μεγάλη ευκολία υποστηρίζουν πως «ουδείς αναντικατάστατος». Πάει ο παλιός ο χρόνος.
Λίγο πριν αφήσει την τελευταία του ανάσα, στο παρά πέντε στην κυριολεξία, πρόλαβε και μας «έκλεψε» δύο μεγάλους, τον Γιάννη Μόραλη από τον χώρο των εικαστικών και τον Χρήστο Λαμπράκη από τον χώρο της δημοσιογραφίας. Τέλος εποχής! Υποδεχόμαστε το 2010 φτωχότεροι.
Χρήστος Λαμπράκης
Στις 22 Δεκεμβρίου η Ελλάδα αποχαιρέτησε τον Χρήστο Λαμπράκη. Εναν από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στον χώρο του Τύπου και του πολιτισμού, μια εξέχουσα προσωπικότητα της δημόσιας ζωής στη χώρα μας τα τελευταία πενήντα χρόνια. Προδομένος από την καρδιά του, έφυγε σε ηλικία 75 χρόνων.
Ενας ιδιαίτερα χαρισματικός άνθρωπος που ξεχώριζε για την απλότητα και τη μόρφωσή του. Πραγματικός αριστοκράτης. Εφυγε σε μια εποχή γενικότερης ένδειας. Θα μας λείψει. Οραματιστής αλλά προσγειωμένος, ευφυής, με μεγάλη παιδεία και ανοιχτό μυαλό. Ιδιοκτήτης ενός μεγάλου ομίλου που εκδίδει εφημερίδες και περιοδικά, δεν επιζητούσε ο ίδιος τη δημοσιότητα και απεχθανόταν την πολυτέλεια και τα υλικά αγαθά.
Το Μέγαρο Μουσικής υπήρξε το δημιούργημά του και καμάρωνε γι’ αυτό. Πραγματικό κόσμημα, δημιουργήθηκε το 1991 με δικές του προσπάθειες ως προέδρου του Συλλόγου Φίλοι της Μουσικής. Εργάστηκε μεθοδικά για πολλά χρόνια για να του δώσει τη μορφή που έχει σήμερα. Ενας χώρος παιδείας και πολιτισμού που φιλοξενεί υψηλού επιπέδου εκδηλώσεις κλασικής και ελληνικής μουσικής, όπερας, χορού θεάτρου και κινηματογράφου.
Ο Χρήστος Λαμπράκης σπούδασε στηην Αγγλία και την Ελβετία και μετά το τέλος της στρατιωτικής του θητείας ξεκίνησε να εργάζεται ως δόκιμος δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Το Βήμα». Η μοίρα όμως στάθηκε σκληρή με την οικογένεια. Το 1957 ο πατέρας του Δημήτρης Λαμπράκης πέθανε ξαφνικά και ο νεαρός δημοσιογράφος, μόλις 23 χρόνων τότε, ανέλαβε την ευθύνη του δημοσιογραφικού οργανισμού.
Σε μικρό χρονικό διάστημα απέδειξε ότι ήταν άξιος συνεχιστής του έργου του πατέρα του, καθώς προχώρησε σε νέες εκδόσεις εντύπων και εμπλούτισε τις παλιές. Υπήρξε πρωτοπόρος και στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Το 1986 δημιούργησε μαζί με άλλους εκδότες τον τηλεοπτικό σταθμό MEGA και το 1997 υπήρξε ο πρώτος εκδότης που πέρασε τα έντυπά του σε ηλεκτρονική μορφή.
Γιάννης Μόραλης
Ο Γιάννης Μόραλης απέδρασε από τούτο τον κόσμο στις 20 Δεκεμβρίου πλήρης ημερών, στα 93 του χρόνια. Ο χαμός του σκόρπισε θλίψη όχι μόνο γιατί ο ίδιος υπήρξε κορυφαίος της ζωγραφικής αλλά και γιατί η απώλειά του σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Εκείνης των ιδεών και των οραμάτων, της ψυχικής ευγένειας, της ανιδιοτελούς αφοσίωσης στην Τέχνη.
Ο Γιάννης Μόραλης ταξίδεψε για να συναντήσει τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσαρούχη, τον Εγγονόπουλο, όλη την περίφημη γενιά του ’30. Τον αποκάλεσαν «πρίγκιπα» για τον τρόπο με τον οποίο έζησε αυτός ο άντρας που ξεκίνησε παλικαρόπουλο από την Αρτα της Ηπείρου για να κατακτήσει τη ζωή. Και δεν άλλαξε ούτε και μετά την τεράστια και παγκόσμια αποδοχή και αναγνώριση.
Πέρασε στα μεγάλα σαλόνια, αλλά δεν τον άγγιξε η χλιδή και ο πλούτος. Παρέμεινε απλός ώς το τέλος. Οσοι τον γνώρισαν -και είναι- δεν θα ξεχάσουν το λεπτό χιούμορ που τον έκανε αξιολάτρευτο, την εξωστρέφειά του, τα γεμάτα σοφία λόγια του.
Το έργο που μας κληροδότησε, ανθρωποκεντρικό. Ανεκτίμητο. Τον περασμένο Μάιο εξέθεσε την τελευταία του δουλειά στην γκαλερί Ζουμπουλάκη. Οι πίνακές του πωλούνται έναντι πολλών εκατομμυρίων ευρώ, όμως εκείνος προσπαθούσε να… προσγειώσει την τιμή τους. Και αυτό το έκανε από νέος, από το 1966, όταν πούλησε για πρώτη φορά έργα του σε κυρίες της «υψηλής κοινωνίας», όταν ακόμη είχε μεγάλη ανάγκη από χρήματα.
Ντρεπόταν να ορίσει την τιμή και πάντα ζητούσε λιγότερα απ’ όσα χρήματα ήταν διατεθειμένοι να δώσουν οι φιλότεχνοι. «Τα χάριζε, δεν τα πουλούσε» υποστηρίζουν οι φίλοι του. Εργα του Γιάννη Μόραλη κοσμούν την Εθνική Πινακοθήκη και πολλές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ελλη Παππά
Ηταν 27 Οκτωβρίου όταν η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ελλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη και αδελφή της συγγραφέως Διδώς Σωτηρίου, ξεκίνησε για το μεγάλο ταξίδι. Κλεισμένη στις φυλακές Αβέρωφ περισσότερο από μία δεκαετία, δεν σταμάτησε να γράφει διηγήματα, θεατρικά, άρθρα για εφημερίδες και περιοδικά.
Ανήσυχο πνεύμα. Γεννήθηκε στη Σμύρνη και μεγάλωσε στον Πειραιά, όπου έφτασε η οικογένεια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από τα γυμνασιακά της χρόνια ήταν οργανωμένη σε αντιδικτατορική ομάδα και στην Κατοχή προσχώρησε στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Καταδικάστηκε σε θάνατο στη δίκη Μπελογιάννη αλλά η ποινή της δεν εκτελέστηκε γιατί ήταν έγκυος στον μοναχογιό της. Το αρχείο της φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο.
Αλέκα Παΐζη
Από τις μεγαλύτερες ηθοποιούς που ανέδειξε η χώρα μας, η Αλέκα Παΐζη υπηρέτησε το θέατρο για εξήντα ολόκληρα χρόνια ερμηνεύοντας κορυφαίους ρόλους. Το ευρύ κοινό τη γνώρισε από τον ρόλο της Χρυσοστόμης στην επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά οι «Πανθέοι».
Εφυγε στις 4 Φεβρουαρίου και από την ημέρα που ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή (1942) μέχρι και πριν πεθάνει ήταν αφοσιωμένη σε αυτό. Ετοιμαζόταν να πρωταγωνιστήσει στη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» μετουσιώνοντας σκηνικά τον ποιητικό στοχασμό του Γιάννη Ρίτσου, αλλά η επιβαρημένη υγεία της δεν της το επέτρεψε.
Η Αλέκα Παΐζη υπήρξε αγωνίστρια της Αριστεράς, πέρασε από τη Μακρόνησο, το Τρίκερι, συνελήφθη πολλές φορές, αυτοεξορίστηκε την περίοδο της δικτατορίας και για τριάντα και πλέον χρόνια εργάστηκε με τον φόβο μιας νέας σύλληψης. Επιστρέφοντας μετά τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά, με τον Μάνο Κατράκη και με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν.
Σπεράντζα Βρανά
Ηταν 29 Σεπτεμβρίου όταν η Σπεράντζα Βρανά πήρε το τραμ το τελευταίο και ταξίδεψε για τον ουρανό. Η σεξοβόμβα, το μαγκάκι του ασπρόμαυρου κινηματογράφου και της επιθεώρησης ήταν 81 χρόνων και έφυγε προδομένη από την καρδιά της. Δεν άντεξε τον χαμό του αγαπημένου της συζύγου, του Παύλου Πατάκα. «Ηταν η μάνα μου, ο πατέρας μου, ο φίλος μου, ο εραστής μου.
Ηταν τα πάντα για μένα» είχε δηλώσει στην «Espresso». Το όνομά της ήταν Ελπίδα Χωματιανού. Σπεράντζα τη βάφτισαν οι συγγραφείς Χρίστος Γιαννακόπουλος και Αλέκος Σακελλάριος, με τους οποίους συνεργάστηκε στην επιθεώρηση «Ανθρωποι - άνθρωποι». Εκεί τραγούδησε το «Τραμ το τελευταίο» αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις. Ελαμψε στο σανίδι στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, καθώς συνεργάστηκε με τα πιο λαμπερά ονόματα του θεάτρου.
Με σέξι κοστούμια, έκαιγε τις καρδιές των θαυμαστών της. Οι ρόλοι γυναικών ελευθερίων ηθών τους οποίους υποδύθηκε την καθιέρωσαν ως sex symbol της εγχώριας showbiz. Ωστόσο, εκείνη λάτρεψε τον Παύλο, με τον οποίο έζησαν μαζί σαράντα πέντε χρόνια ευτυχισμένοι. Ο Κώστας Βουτσάς, με τον οποίο ήταν αρραβωνιασμένη τέσσερα χρόνια, χαρακτήρισε τη Σπεράντζα «καθαρό άνθρωπο, με μεγάλη καρδιά, που… καθάριζε».
Σπύρος Καλογήρου
Ο Σπύρος Καλογήρου, ο πιο τρυφερός «κακός» του ελληνικού κινηματογράφου, έφυγε από τη ζωή στις 27 Ιουνίου, ύστερα από πολύμηνη νοσηλεία σε κωματώδη κατάσταση. Τα αλλεπάλληλα εγκεφαλικά τον είχαν καθηλώσει στο αναπηρικό καροτσάκι τα τελευταία χρόνια.
Η θητεία του στο σινεμά, μεγάλη -γύρισε περισσότερες από πενήντα πέντε ταινίες- και στο θέατρο επίσης. Η ατάκα του «είναι πολλά τα λεφτά, Αρη» στην ταινία «Λόλα» έμεινε στην ιστορία. Βέρος Αθηναίος, ξεκίνησε να εργάζεται ως φωτογράφος στο μαγαζί της οικογένειας στα Σεπόλια. Συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους θιάσους και στη συνέχεια έκανε δικές τους παραγωγές. Αγάπησε και παντρεύτηκε την ηθοποιό Ευαγγελία Σαμιωτάκη, κόρη του γνωστού ρεμπέτη, και έζησαν μαζί περισσότερα από πενήντα χρόνια.
Το 2009 αποχαιρετήσαμε ακόμη: τον Νίκο Γαροφάλλου, τον ηθοποιό και αγαπημένο σύντροφο της Κάκιας Ιγερινού, (25 Αυγούστου) που έπεσε θύμα τροχαίου στην Κόρινθο. Τον ηθοποιό, σκηνοθέτη και στιχουργό Νότη Περγιάλη (11 Νοεμβρίου). Και δύο ημέρες πριν από την αλλαγή του χρόνου, τη λογοτέχνη και ακαδημαϊκό Γαλάτεια Σαράντη σε ηλικία 89 χρόνων.
Μπεάτα Ασημακοπούλου
Αρχοντική γυναίκα, θεωρητική, διακρίθηκε στο θέατρο ως ντάμα την εποχή της άνθησης του ελληνικού κινηματογράφου και έπαιξε όλα τα είδη θεάτρου. Κυρία σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, η Μπεάτα Ασημακοπούλου έφυγε στις 20 Απριλίου σε ηλικία 77 χρόνων ταλαιπωρημένη από την επάρατο νόσο.
Διδάχθηκε θέατρο κοντά στον Τάκη Μουζενίδη και συνεργάστηκε με μεγάλα ονόματα του χώρου, όπως ο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Μίμης Τραϊφόρος, η Σοφία Βέμπο, ο Κώστας Ρηγόπουλος, η Κάκια Αναλυτή, ο Αλέκος Αλεξανδράκης κ.ά. Παντρεύτηκε τον σκηνοθέτη Ορέστη Λάσκο και απέκτησαν έναν γιο, τον Βασίλη. Ο θάνατος του συζύγου της, με τον οποίο έζησαν ευτυχισμένοι τριάντα δύο χρόνια, τη σημάδεψε. Δεν μπόρεσε να τον αποδεχθεί. Απομονώθηκε και απομακρύνθηκε ακόμη και από τη δουλειά της.
Ευγένιος Σπαθάρης
Ο Κηφισιώτης Ευγένιος Σπαθάρη, κορυφαίος καραγκιοζοπαίχτης, ζωγράφος και δάσκαλος, έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Μάιο σε ηλικία 85 χρόνων. Ο τραυματισμός του στο Ινστιτούτο Γκαίτε αποδείχθηκε μοιραίος και ο πατέρας του καραγκιόζη έμεινε για μία εβδομάδα εγκεφαλικά νεκρός, ώσπου ήρθε το τέλος.
Η Ελλάδα τον αποχαιρέτησε κλαίγοντας. Ο μπερντές που έκρυβε τις αγωνίες, τα όνειρα, το φιλότιμο, τον αγώνα για επιβίωση έπεσε. Εμαθε την τέχνη του Θεάτρου Σκιών κοντά στον πατέρα του, τον Σωτήρη, που υπήρξε πρωτοπόρος στο είδος, την αγάπησε βαθιά και σε όλη του τη ζωή προσπάθησε να την αναδείξει.
Λαϊκός καλλιτέχνης και γνήσιος εκφραστής της ελληνικής παράδοσης, για περισσότερα από εξήντα χρόνια εργαζόταν για να διατηρήσει ζωντανό τον μύθο του Καραγκιόζη και της παρέας του όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Να τον διδάξει στους νεώτερους. Η Κατοχή δεν του επέτρεψε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Αρχιτεκτονική, αλλά η αγάπη του για τη ζωγραφική τον ακολούθησε μέχρι τον θάνατό του.
Η καριέρα του στο Θέατρο Σκιών ξεκίνησε το 1924 με περιοδείες σε όλη την Ελλάδα, ενώ η δουλειά του έγινε γνωστή και εκτός συνόρων. Ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο και απέσπασε διεθνή βραβεία και διακρίσεις. Το 1958 δημιούργησε το Μουσείο Θεάτρου Σκιών στο Μαρούσι, σημείο αναφοράς για τις νεότερες γενιές.
Επίσης έφυγαν από κοντά μας:
07/01: Μαρία Δημητριάδη, 58, τραγουδίστρια με πολλές συνεργασίες με τους Θεοδωράκη, Μικρούτσικο, Χατζιδάκι κ.α.
09/03: Χρήστος Παπουτσάκης, 75, εκδότης του περιοδικού Αντί, από καρκίνο.
15/03: Κωνσταντίνος Καραδήμας, 30, Έλληνας ηθοποιός, από άγνωστα αίτια (πιθανή δολοφονία).
15/05: Δημήτρης Αρμακόλας, 70, Έλληνας γλύπτης, από ασφυξία σε δυστύχημα, μέσα στο εργαστήριο του στα Εξάρχεια.
25/05: Μιχάλης Παπαγιαννάκης, 68, Έλληνας βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, από καρκίνο.
03/08: Νικόλαος Μακαρέζος, 90, πρωτεργάτης της χούντας του 1967 στην Ελλάδα, στρατιωτικός.
30/12: Νίκος Κακαουνάκης, 71, Έλληνας δημοσιογράφος, εκδότης της εφημερίδας "Στο Καρφί"
