Είναι αλήθεια ότι δέχτηκα πολλά τηλεφωνήματα που μου ζητούσαν να απαντήσω γιατί κινδυνεύουν οι άρρωστοι με χρόνιες καρδιοαναπνευστικές παθήσεις περισσότερο από όσο κινδυνεύουν άλλοι ασθενείς όταν προσβληθούν από γρίπη.
Κατ' αρχήν, η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια από τις σοβαρότερες παθήσεις των ανθρώπων, με μέση επιβίωση τα 3,5 χρόνια από τη στιγμή που θα εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα, που στην ουσία είναι η δύσπνοια σε οποιαδήποτε μορφή της. Οι διάφορες μορφές γρίπης μπορούν να προσβάλουν την καρδιά γιατί ορισμένοι ιοί (π.χ. Coxsackie) προκαλούν μυοκαρδίτιδα, και μέσω αυτής της οδού κάποιοι άρρωστοι οδηγούνται σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Ομως, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξαρτήτως από την αιτία που την προκάλεσε, είναι οι λοιμώξεις. Οι οποιεσδήποτε λοιμώξεις που προκαλούνται από οποιαδήποτε μικρόβια ή ιούς. Ετσι και η γρίπη που προκαλείται από διάφορα είδη ιών επιβαρύνει την καρδιακή λειτουργία, γιατί οι ιοί αφ' ενός μεν προσβάλλουν την καρδιά (μυοκαρδίτιδα) και την εξασθενούν, αφ' ετέρου λόγω του πυρετού και της γενικότερης κακουχίας αυξάνουν το μεταβολισμό και αναγκάζουν την καρδιά να δουλέψει εντονότερα για να ανταποκριθεί στις μεγαλύτερες αυτές απαιτήσεις.
Με την αντίδραση αυτή η καρδιά κουράζεται, οι πιέσεις στους πνεύμονες αυξάνουν και οι πιθανότητες να αναπτυχθεί πνευμονία πολλαπλασιάζονται. Ετσι, η κατάσταση οδηγείται σε ένα φαινόμενο φαύλου κύκλου που καταλήγει σε καθολική καταπόνηση της καρδιάς. Αυτά μπορούν να συμβούν σε κάθε μορφή γρίπης, και όχι μόνο στη συγκεκριμένη τελευταία που παρουσιάστηκε στο Μεξικό και ταλαιπωρεί σήμερα τον πλανήτη. Γι' αυτό και η σύσταση των γιατρών να εμβολιάζονται οι ομάδες υψηλού κινδύνου του πληθυσμού αποτελεί ιατρικό καθήκον. Ευτυχώς, η τελευταία γρίπη μέχρι σήμερα δεν έδειξε μεγαλύτερη επικινδυνότητα σε σύγκριση με όλες τις προηγούμενες.
Ομως, θα πρέπει να λεχθεί ότι η συχνότητα της καρδιακής ανεπάρκειας στο γενικό πληθυσμό αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας. Ενα στα 100 άτομα πάσχει από καρδιακή ανεπάρκεια σε ηλικίες κάτω των 65 ετών, ενώ ο αριθμός των πασχόντων δεκαπλασιάζεται για ηλικίες άνω των 65 ετών.
Πολλές από τις παθήσεις της καρδιάς μπορεί να καταλήξουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, όμως η πάθηση που προκαλεί συχνότερα καρδιακή ανεπάρκεια είναι η στεφανιαία νόσος. Ανω του 60% των ασθενών με στεφανιαία νόσο καταλήγουν σε καρδιακή ανεπάρκεια. Ακολουθούν σε συχνότητα, εάν δεν θεραπεύονται σωστά, η αρτηριακή υπέρταση (πίεση) και ο σακχαρώδης διαβήτης.
Η στεφανιαία νόσος εκδηλώνεται συνήθως δραματικά, με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Το έμφραγμα αποτελεί τη συνηθέστερη επιπλοκή της στεφανιαίας νόσου και τη σοβαρότερη απειλή για καρδιακή ανεπάρκεια. Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν η θρομβόλυση και η αγγειοπλαστική, τα μεγάλα σε έκταση εμφράγματα κατέληγαν σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Σήμερα, ο ασθενής με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου αντιμετωπίζεται με θρομβόλυση ή αγγειοπλαστική, κατά την πρώτη κυρίως ώρα του εμφράγματος. Η τελική βλάβη είναι μικρή σε έκταση, με αποτέλεσμα να μην προκαλεί οξεία καρδιακή ανεπάρκεια. Ο κίνδυνος βρίσκεται στη χρόνια φάση.
Πολλές φορές το έμφραγμα δεν δημιουργεί σταθερή ουλή, με αποτέλεσμα οι στιβάδες του μυοκαρδίου να διολισθαίνουν η μια πάνω στην άλλη και να δημιουργούν παραμόρφωση του γεωμετρικού σχήματος της καρδιάς. Τότε αναπτύσσεται μακροχρόνια αυξημένη τάση στα τοιχώματα της καρδιάς, η καρδιά μεγαλώνει, ο δακτύλιος της μιτροειδούς βαλβίδας διατείνεται και τελικά δημιουργείται ανεπάρκεια της μιτροειδούς και καρδιακή διάταση, με επακόλουθο αποτέλεσμα την καρδιακή ανεπάρκεια.
Ο δρόμος προς την καρδιακή ανεπάρκεια, ύστερα από ένα μέτριο σε έκταση έμφραγμα, ανοίγει εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά η αναδιαμόρφωση της αριστερής κοιλίας, δηλαδή η προσαρμογή της αρχιτεκτονικής της καρδιάς στις νέες συνθήκες μετά το έμφραγμα. Στο δρόμο αυτό προς την καρδιακή ανεπάρκεια πολλές φορές συμβάλλουν φάρμακα που αναστέλλουν την ουλοποίηση του μυοκαρδίου και τη σωστή αναδιαμόρφωση των τοιχωμάτων της καρδιάς. Τέτοια φάρμακα είναι η κορτιζόνη, τα ανοσοκατασταλτικά και τα συμπαθητικομιμητικά φάρμακα.
Συμπερασματικά, η γρίπη μπορεί να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια, αλλά και η καρδιακή ανεπάρκεια αυτή καθ' εαυτή ως ξεχωριστή αρρώστια εκτροχιάζεται από μια γρίπη.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΡΕΜΑΣΤΙΝΟΣ
Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών,
Διευθυντής Β' Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ
Πρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας
Εκλεγείς πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Καρδιολογίας
