Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σεξ αποτελεί φυσιολογικό τμήμα της ανθρώπινης ζωής. Όταν, όμως, μονοπωλεί τις σκέψεις, όταν η ανάγκη γι' αυτό γίνεται τόσο μεγάλη ώστε επεμβαίνει στην εργασία και τις σχέσεις και όταν δεν μπορεί κανείς να ελέγξει τις ορμές του όσο κι αν προσπαθεί, τότε είναι πολύ πιθανόν να έχει μετατραπεί σε αληθινό πρόβλημα.
Το πως ακριβώς θα ονομαστεί αυτό το πρόβλημα, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο. Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι όσοι νιώθουν μια εσώτερη δύναμη να τους «σπρώχνει» στο σεξ είναι απλώς εθισμένοι σ' αυτό. Άλλοι αντιτείνουν ότι πρόκειται για ψυχιατρικό πρόβλημα, που ανήκει στην κατηγορία των ιδεοληπτικών-καταναγκαστικών διαταραχών.
«Ο όρος σεξουαλικός εθισμός ήσεξουαλική εξάρτηση δεν είναι κοινά αποδεκτός και δεν αναγνωρίζεται παγκοσμίως ωςπάθηση ή σύνδρομο, ενώ οι ειδικοί διχάζονται για το αν πρόκειται για άλλη μια μορφή εθισμού, αν εντάσσεται σε γενικότερη ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή(ως σεξουαλική καταναγκαστική συμπεριφορά) ή αν ανήκει στις σεξουαλικές διαταραχές που δεν προσδιορίζονται αλλιώς», λέει η κυρία Ελεάνα Ελευθερίου, ειδική ψυχικής υγείας.
«Επιπλέον, αυτού του είδους η συμπεριφορά μπορεί να ανήκει στο ευρύτερο πλαίσιο της συμπτωματολογίας μιας άλλης ψυχικής διαταραχής, όπως είναι η μανιοκατάθλιψη, η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας κ.ά.».
Παρ’ όλα αυτά, «είναι γνώριμη συμπεριφορά στους ειδικούς μέσα από τις περιπτώσεις ατόμων που ολόκληρη η καθημερινότητα τους περιστρέφεται γύρω από τη αναζήτηση σεξουαλικών δραστηριοτήτων και εμπειριών και η οποία συνοδεύεται από υπέρογκη κατανάλωση χρόνου “ερωτικοποίησης” του εαυτού τους, αναζήτησης σεξουαλικών εμπειριών και σεξουαλικής ικανοποίησης», προσθέτει.
Η περιγραφή των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του σεξομανούς δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνικότητα και η ηλικία δεν μπορούν να τον προσδιορίσουν. Ούτε το φύλο - παρ' ότι είναι άνδρες οι περισσότεροι ασθενείς με καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά.
Η αλήθεια είναι ότι τόσο οι άνδρες, όσο και οι γυναίκες μπορεί να επιδείξουν τέτοια συμπεριφορά, ακόμα και όταν κατά τα άλλα λειτουργούν άψογα μέσα στην κοινωνία, κάτι που ισχύει για την πλειονότητα από αυτούς. Οι περισσότεροι πάσχοντες είναι επίσης παντρεμένοι ή έχουν έναν μακροχρόνιο σύντροφο.
Η σεξουαλική έκφραση των ασθενών είναι πολύπλοκη, αλλά πάντοτε παρορμητική. Οι πάσχοντες μπορεί να έχουν πολυάριθμους ερωτικούς συντρόφους ή εξωσυζυγικές σχέσεις. Μπορεί να κάνουν σεξ με αγνώστους, να αυνανίζονται υπερβολικά, να βλέπουν πορνό, να πηγαίνουν με εκδιδόμενες γυναίκες, να κάνουν ροζ τηλέφωνα ή να επισκέπτονται ιστοσελίδες σεξουαλικού περιεχομένου στο Ίντερνετ. Μπορεί ακόμα να αρέσκονται στο μαζοχιστικό σεξ ή σε ακραίες ερωτικές φαντασιώσεις.
Κλειδί ο έλεγχος
Αυτό, όμως, που ορίζει την καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά δεν είναι απαραιτήτως ο αριθμός των ερωτικών συντρόφων που έχει κανείς, ούτε το πόσο συχνά κάνει σεξ. Είναι το κατά πόσον μπορεί να ελέγξει τις σεξουαλικές ορμές του, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Η καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά ή σεξουαλικός εθισμός, λοιπόν, θα μπορούσε να ορισθεί ως «το φαινόμενο κατά το οποίο το άτομο μοιάζει καταναγκαστικά να αναζητεί σεξουαλικές εμπειρίες, ενώ εμφανίζει έντονη δυσφορία (συμπτώματα στέρησης) όταν δεν υπάρχει δυνατότητα ικανοποίησης των παρορμήσεων του», κατά την κυρία Ελευθερίου.
Πότε, όμως, αρχίζει να γίνεται πρόβλημα η σεξουαλικής συμπεριφορά; «Όταν αρχίζει να επεμβαίνει σε άλλες πλευρές τής ζωής», λέει ο δρ Ντόναλντ Ε. Γουϊλιαμς, ψυχολόγος στην Κλινική Μάγιο, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα.
«Ωστόσο, η καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά δεν έχει ακόμα γίνει δεκτή ως ψυχιατρική διαταραχή. Κάποιες παράμετροί της, όμως, όπως η ηδονοβλεψία, ανήκουν στην κατηγορία των αναγνωρισμένων σεξουαλικών διαταραχών, ενώ άλλες ανήκουν στην σφαίρα άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η διπολική διαταραχή».
«Η καταναγκαστική σεξουαλικότητα σημαίνει ότι ένας άνθρωπος ωθείται να κάνει σεξ ξανά και ξανά, σε μια προσπάθεια να νιώσει ικανοποίηση», λέει ο δρ Άλ Κούπερ, ειδικός σε θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς και διευθυντής στο Κέντρο Γάμου και Σεξουαλικότητας του Σαν Χοσέ, στην ομώνυμη πόλη της Καλιφόρνια.
«Πολλοί από τους άνδρες κυρίως ασθενείς που έχω δει, αντιμετωπίζουν προβλήματα με την αληθινή οικειότητα, και χρησιμοποιούν το σεξ για να αντιμετωπίσουν προβλήματα, όπως η μοναξιά, η κατάθλιψη, το άγχος ή το στρες της καθημερινής ζωής. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιούν εντελώς παρορμητικά το σεξ ως τρόπο σωματικής και ψυχολογικής εκτόνωσης».
Οι ειδικοί τονίζουν πως το γεγονός ότι η σεξουαλική συμπεριφορά ενός ατόμου δεν ταιριάζει με τις αξίες ενός άλλου ατόμου, ομάδας ή κοινωνίας, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι το άτομο αυτό πάσχει από διεστραμμένη ή παρορμητική συμπεριφορά. Ούτε έχει καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά όποιος το παρακάνει με το σεξ.
Τύψεις και μοναξιά
Οι άνθρωποι με σεξουαλικό καταναγκασμό φαίνεται να μην μπορούν να εμποδίσουν τον εαυτό τους να αναζητά ερωτικές εμπειρίες, παρά τις πιθανές συνέπειες της αναζήτησής τους αυτής. Μπορεί να εκθέτουν τον εαυτό τους στον κίνδυνο μολύνσεως από κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Μπορεί να κακοποιούν σεξουαλικά τους άλλους, να λένε συστηματικά ψέματα εις βάρος των σχέσεών τους, να συλληφθούν για χυδαία συμπεριφορά, να αποκτήσουν πολλά χρέη ή να χάσουν τη δουλειά τους.
Μπορεί επίσης να υιοθετήσουν και άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η κατάχρηση αλκοόλ ή η χρήση ναρκωτικών. Το σεξ τούς αποσπά απ' ό,τι πρέπει να κάνουν - και το ξέρουν.
«Οι ΄΄σεξουαλικά εθισμένοι΄΄ δεν είναι σε θέση να ελέγξουν τις σεξουαλικές ορμές τους, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν όλο το φάσμα των σεξουαλικών φαντασιώσεων και της σεξουαλικής συμπεριφοράς», λέει η κυρία Ελευθερίου.
«Τελικά, η ανάγκη της σεξουαλικής δραστηριότητας αυξάνεται, και η συμπεριφορά του ατόμου κινητοποιείται αποκλειστικά και μόνο από την επίμονη επιθυμία του ατόμου να βιώσει τη σεξουαλική πράξη και το ιστορικό συνήθως αποκαλύπτει ένα μακροχρόνιο πρότυπο τέτοιας συμπεριφοράς, την οποία το άτομο προσπάθησε επανειλημμένα να διακόψει χωρίς όμως επιτυχία».
Παρά το γεγονός ότι ο πάσχων μπορεί να έχει αισθήματα ενοχής και τύψεις, μετά την πράξη, αυτά τα συναισθήματα δεν αρκούν για να αποφευχθεί η επανάληψή της. Επιπλέον, το άτομο μπορεί να αναφέρει ότι η ανάγκη ικανοποίησης των παρορμήσεων είναι πιο έντονη σε περιόδους στρες ή όταν βρίσκεται σε κατάσταση θυμού, θλίψης, άγχους, και δυσφορίας.
Τελικά, η σεξουαλική δραστηριότητα παρεμβαίνει στην κοινωνική, επαγγελματική ή/και οικογενειακή ζωή, η οποία αρχίζει να αλλοιώνεται και να καταρρέει. Επιπλέον, οι ασθενείς κάθε φορά που δρουν σεξουαλικά λένε ότι δεν θα το ξανακάνουν, και φοβούνται μήπως το μάθουν οι άλλοι. Όμως, η αδυναμία τους να μείνουν μακριά από το σεξ τούς προκαλεί συχνά αισθήματα ντροπής, ενοχών, φόβου και μοναξιάς.
Φαύλος κύκλος
Η δρ Σούζαν Τζ. Ναίηθαν, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κολλέγιο του Πανεπιστημίου Κορνέλλ, στη Νέα Υόρκη, πιστεύει ότι όσα βιώνουν οι ασθενείς αποτελούν στην ουσία έναν φαύλο κύκλο.
«Μπορεί να ξυπνήσουν το πρωί αποφασισμένοι να πάνε στην δουλειά τους και στην πορεία να μείνουν σπίτι για να δουν πορνό ή στον δρόμο προς τη δουλειά να επιλέξουν έναν άγνωστο για να κάνουν σεξ μαζί του», λέει.
«Ή μπορεί να φθάσουν στην δουλειά τους, αλλά το σεξ να τους τριβελίζει το μυαλό σε σημείο που να μην μπορούν να εργασθούν. Οι άνθρωποι αυτοί συνειδητοποιούν ότι η εμμονή τους τούς βλάπτει, αλλά δεν μπορούν να σταματήσουν - και αυτό τους δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα. Για να αντιμετωπίσουν αυτά τα συναισθήματα, καταφεύγουν στο σεξ - και ο κύκλος συνεχίζεται επ' αόριστον».
Οι ασθενείς με καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά δεν κάνουν σεξ για το σεξ, ούτε αποζητούν την αγάπη ή την ευχαρίστηση. Κάνουν σεξ είτε διότι η έκρηξη ενδορφινών στον οργανισμό τους πλημμυρίζει ευφορία (όπως ακριβώς κάνουν και τα ναρκωτικά), είτε διότι πάσχουν από άλλα ψυχολογικά προβλήματα και το σεξ τους βοηθεί να τα αντιμετωπίσουν. Η αιτιολογία εξαρτάται από το αν εκληφθεί το όλο πρόβλημα ως εθισμός ή ως ιδεοληπτική-καταναγκαστική διαταραχή.
Οι θιασώτες και των δύο απόψεων συμφωνούν ότι οι ασθενείς δεν έχουν υγιή εικόνα της σεξουαλικότητας. Και λένε ότι πολλοί από αυτούς κακοποιήθηκαν σεξουαλικά ή σωματικά όταν ήσαν παιδιά, εκδήλωσαν την εμμονή τους στην εφηβική ηλικία, και βλέπουν το σεξ ως κάτι που τους δίνει δύναμη και έλεγχο ή γεμίζει κάποια κενά στη ζωή τους.
Όπως και να 'χει, το πιο σημαντικό είναι η θεραπεία, η οποία κατά τους ειδικούς πρέπει να γίνεται από άτομα εξειδικευμένα στον τομέα της σεξουαλικής συμπεριφοράς και εφ' όσον γίνει πρώτα ένας πλήρης ιατρικός και ψυχιατρικός έλεγχος.
